Мөхәммәт Миначев. КИЛМЕШӘКЛӘР (Кирәкле әсәр).стр 1 - 54

Мөхәммәт Миначев.

                                       КИЛМЕШӘКЛӘР

                                                    (Кирәкле әсәр).

                                                                                                     Чирен яшергән - үлгән

                                                                                                                          әйтем.

                                           Беренче кисәк.

                                                Авторның кереш сүзе.

            Кадерле укучым, ошбу китапны укырга тырыш күңелеңә төрле шик-шөһбәләр керсздз, ташлама ярты юлда, чөнки биредзге фикерләр белән беренче танышасың. Алай гына да түгел, әле бу фикерләр дөняда беренче булып яңгырыйлар. Биредз синең киләчәгең, үткәнең, бабаларның үткәннәре турында сиңа яңа хәбәрләр китерелә. Тарихыбыз зур һәм катлаулы, анда күп вакыйгалар буташтырылган, төрле итеп тасвирланалар, ә кулга тотып карардый чын тарихыбыз юк. Шушы китабымны мин яздым 5 ел дәвамында, күп китаплар һәм бүтән чыганакларга туры килде. Биредә дини китаплар, алардан өзекләр китереләләр, әммә бу дини язма түгел, биредә юк ислам диненә өстенлек дәгвалау, шулай ук юк башка диннәр өстенлеге дә. Биредә бөтенләй дини китаплар башакча, бүтән максат белән файдаланылдылар. Биредә күбрәк тарих турында сүз бара, шулайда ошбу китапны тарихи китап димәс идем, чөнки китапның төп юнәлеше, өлеше татар тарихына кагыла һәм эзди җавап шушы сорауга, “Ни өчен татар дәүләте сакланмаган, башка халыкларның дәүләтләре сакланганда?” Кадерле укучым, мин сиңа зур ышаныч белән карыйм, чөнки киләчәгебез туп-туры сиңа бәйле. Синнән алда яшәгән буыннар Дәүләтебезне саклап калалмадылар, хәттә кире кайтару юлларында язып калдыралмадылар. Син инде аларны кичер, гафу ит, башкача мөмкин түгел, чөнки бабалар гаепле булсаларда, аларны сүгеп кенә, эшләр төзәлмәс. Бу юлда Сиңа җиң сызганып бик каты эшләргә һәм шушы юлда күп корбаннар бирергә туры киләчәк. Нишлисең бит, бабаларыбыз рәхәт яшәгәннәр, бер кемне корбан итмичә, бере-берен сатып безләрне, үзләренең оныкларының киләчәген кискәнәр, безләрне коллыкта гөмер кичерергә дучар иткәннәр. Вакыт узган, хәзер башларны кашып тирән уйга чумасы гына калган. Менә Синдә генә ышаныч, әгәрдә Синдә бабалар сукмагын сайласаң,.. димәк безнең киләчәбез юк дигән сүз. Димәк, без упкын кырыенда басып торабыз икән бит, ә күбесе татар шуны абайламый? Әллә абайлый, алдагы юл караңгыда булганга күрә, барчасын күрмәмешкә салына? Шулай дип уйлыйк, чөнки татар ул каһарман, искитәрлек чыдам халык, талантлы халык, белдекле халык, белемле халык. Татарларның сугышта күрсәткән батырлыгын кем генә белми дә, кем генә телгә алмый. Юкка гына түгел бит бу хәл, халыкның каһарманлыгына сокланып язган сүзләр-фикерләр. Укучым, сабырлык белән укып чык шушы китапны, башка милләттәшләргә дә укырга бир, төрки телләргә тәрҗемә ит, кайбер ышанычлы урыска да сөйлә, улда белсен. Бу китапны бар Җир Халыклары белергә тиешләр, әммә саклан, кирәкмәгәннәр белмәсен, аларга билгеле булсада иң соңгы вакыта гына белсеннәр. Чөнки дошман зур һәм бик көчле, әгәр берәр саксызлык аркасында тиешеннән алда белеп алсалар, бар хыяллар челпәрәмә китәр, татарның гасырлар буе яшерен хыялы тормышка ашмый калачак, ә Син борынгы бабалар юлыннан атлаячаксың, сакласын иде безләрне Тәңребез шушы аянычтан. Китап укырга шактый катлаулы булып күренүе бар, чөнки күп дини китапларга мөрәҗәгать итәргә туры килде. Китап татар теленә язылуы да очраклы түгел, укып чыккач барысыда үз урынында икәнлен күрерсең. Ышанычым акланыр дип өметләнәм, иң изге теләкләр белән, Мохаммәт Миначев.

                

                                              КӨНТӨП МАҖАРАЛАРЫ

Моннан 5630 еллар чамасы элек җир йөзендә бер вакыйга булып алды. Соңгарак  җирле халыкларга нык йогынты ясаса да, ул заманнарда яшәгән халык – кабиләләр, бу хакта берни белми, сизми калдылар. Чөнки заманалар шундый иде. Билгеле, 5 мең 600 ел өстенә элгәре булган хәлләрне хәзер күз алдына төгәл китерү дә читен. Әммә шулай да, вакыйга бик мөһим булганлыктан, аны ачыкламый калдырырга ярамый. Чөнки бу вакыйга Җир Шарында бик зур роль уйнады һәм кешелек язмышын коточкыч хәлләргә китерде. Җир йөзендә яшәгән барча халыкларга, кабиләләргә, элгәре булган, хәзер яшәгән дәүләтләргә, бик көчле йогынты ясап, бөтенләй икенче, табигый булмаган ясалма үсеш юлы белән алып китте... Кабиләләр яшәү рәвешен үзгәртеп куйды. Кабилә-халыклар арасында зур сугышлар чыгарып, бер-берләрен кырып-үтереп бетергән кабилә-кавемнәр дә булды. Ошбу сугыш, ошбу талаш, бүгенге көндә дә дәвам итеп, барча халыкларның киләчәген, яшәешен, куркыныч астына куйды. Күңелләрдә киләчәккә шик-шөһбәләр барлыкка китерде…

Шул заман күктән бер йолдыз атылып, җиргә таба якынлаша башлады. Ул шул  кадәр тиз атылды ки, күз ачып йомганчы, күкрәп җир өстенә нәрсәдер гөрселдәп төште. Тирә-якка утлар чәчрәде, тузан купты һәм берникадәр вакыттан соң, җир өсте, берни булмаган төсле, тынып калды. Шушы вакыйгага шаһит булган яшүсмер Көнтөп, куркып җиргә егылды, күзләрен йомды һәм бер мәлгә тынсыз калды. Шулай күпмедер хәрәкәтсез ятканнан соң, күзләрен ачты, як-якка багынып алды, әкренләп торып басты. Тагын да як-ягына күз йөртеп алды һәм — тынычланды. Чөнки тирә-юнь тып-тын иде, гадәттәгечә, кошлар тавышы гына бу җирдә тереклекнең барлыгын, булганлыгын раслый иде. Көнтөп бераз тынычланды, күктән атылып төшкән йолдыз ягына күзен ташлады , анда да тынлык урнашкан иде инде. Әйтерсең, берни булмаган, күктән йолдыз да атылып төшмәгән... Кызык, дип уйлап куйды егет. “Безнекеләр күрделәр микән? — уе шул булды. Аның шунда ук үз кабиләсе, әти-әнисе янына кайтасы килде. Аларга барып сөйлим әле, дип, омтылып та куйды һәм шунда, башына бер уй килеп, туктады. “Әгәр башта шушы йолдыз төшкән җиргә барып килсәм? Ерак түгел бит”, дип тә уйлап алды. Һәм шулай эшләде дә. Китте, (китте) ул йөгереп йолдыз төшкән якка. Башта аңа йолдыз төшкән урын якын тоелса да, аңа шушы җиргә барып җитәр өчен шактый озак йөгерергә туры килде. Ул әле бер үзе шул кадәр ерак җиргә, яшәгән урыныннан куптарылып киткәне дә юк иде. Әммә ул хәзер зур бит инде!.. Уналты кышын, уналты җәен уздырган егет. Шушы көннәрдә генә ул кабилә җыенында зур сынаулар үтеп, егет дигән дәрәҗәгә иреште. Әле инде зур, озакламый өйләнәчәк, инде аңа кәләш тә билгеләп куйдылар. Кәләше дә әйбәт, матур, (бераз кәкрерәк булса да), җитез аяклы кызый, бер багасың —биредә, икенче кат бакканда инде әллә кая киткән, йөгерә дә йөгерә генә, бер дә армый.

Менә Көнтөбебез йолдыз төшкән урынга килеп тә җитте; караса, алда зур чокыр җәйрәп ята, чокыр төбендә ниндидер ят җанварның какшап-актарылып, аунавын күрде. Аны ничек дип тә атарга белми аптырап торды ул. Йолдызмы, җанвармы? Болай үзе зур гына, арслан кадәр булыр. Юк, зуррактыр. Фил кадәр. Әйе-әйе, фил кадәр, әмма аяксыз, кул-борынсыз, үзе йомры, җанварда җиргә бәрелүдән кеше сыярдай ярык хасил булган. Көнтөпның йомры фил кадәр сәер нәрсә белән якыннан танышасы килсәдә, үзен-үзе тыеп калды. “Чу! Тагын да багыйм әле, берәр куркынычы булмагае”, дип уйлады ул. Чынлап та, шушы күктән төшкән йомры фил тикле йолдызчык эчендә егетне күзәтүче күзләр бар иде. Алар ерак галәмнән ниндидер сәбәптән, нәрсәдер эзләп, Җир йөзенә төшкән ят җан ияләре иде булса кирәк. Алар күзәтә иде Көнтөпне, ә Көнтөп аларны күрми, шулайда, нидер сагаеп көтә иде. Шулай хәрәкәтсез шактый вакыт көткәч, Көнтөп, ахрысы, биредә аның өчен берәр куркыныч нәрсә юк дип, әкренләп чокыр төбенә төште, фил тикле йомры әйберне әйләнеп чыкты. Әмма тирә-якта куркыныч тоелган бер кемсәне дә күрмәде. Теге ярык эченә кермәкче булып әйләнеп килсә— ни гаҗәп! — ярык юк иде. Күпме генә әйләнгәләмәсен, ярыкны табалмады... Әллә күземә күренде дип, ят нәрсәне кулы белән тикшереп чыкты: шар-баш кебек тип-тигез!.. Тотып та, каерып-та булмый, сугып караса — каты, кулын авырттырды. Кызыгы калмагач, чокырдан чыгып, кире кайтырга булды. Артына борылса, күренеш үзгәргән: йомрының янтавында теге ярыкны күреп, тагын исе китте. Хәзер генә ярык юк иде, ә менә тагын бар! “Бу нәрсә”? — дип гаҗәпләнде Көнтөп. Җентекләп караса, ярык янында бер яшь кыз бала утырган сыман. “Чу, кешеме соң бу?" Кеше дисәң, аяк-куллары юк, ә йөзе-бите — кешенеке, гәүдәсе дә, түшләре дә хатын-кызларныкы кебек калку, имчәк башлары төртеп тора, чәчләре озын, күзләре коңгырт-кызгылт, авыз-борыннары килбәтле, барысы да урынында сыман... Колаклары гына ничектер җәенке, салынкы... Кул-аяклары урынында ниндидер елан сымак хәрәкәтләнеп торган үсентеләр...

Аптырады Көнтөп. Шушы адәм төсле җанварны күргәч, гаҗәпләнүдән сорап куйды:

— Син кем?

Адәми затка охшаган җәнлекнең теле бар икән:

— Ә син үзең кем”?— дип сорауга каршы сорау белән җавап бирде ул.

— Мин — Көнтөп! — диде малай. — Биредә яшим, ә син кайдан?.. Синең шикелле затны күргәнем-ишеткәнем юк иде. Үзең кешегә ошагансың, ә үзең... кеше түгел. Кем син?

Зат Көнтөпкә җавап бирмәде, (гүя) ул аны күзәтә, өйрәнә иде. Шулай шактый вакыт дәшми генә бер-берсенә карашып торганнан соң, кешегә охшаган җанвар телгә килеп:

— Күктән төштем”, — диде ул тыныч кына.

Көнтөп аны аңласа да, сөйләме башка кешеләр сөйләменнән аерыла, сүзләре ничектер башкачарак яңгырый иделәр. Кайбер авазларны нечкәртеп әйтә, алар тамак төбеннән ничектер буылып, авырлык белән чыгалар төсле тоелды Көнтөпкә.

— Күктән? Син безнең Тәңредәнме, Алладанмы әллә җиргә җибәрелдең?— дип гаҗәпләнде Көнтөп.

— Нинди Тәңре, нинди Алла”?— дип сорады сәер зат.

— Ничек инде нинди Тәңре? Бердән-бер Алла, Иляһи Зат. Дөньяда бар тереклекне яраткан Иляһ, - диде Көнтөп.

— Ә-ә! Алайса анардан, - дип җавап кайтарды теге.

—    Алайса... алайса...Ничек инде, алайса? - дип килешмәде Көнтөп уйга чумып. Кем соң бу кешегә охшаган зат? Үзе күктән төшкән, Тәңредән түгел, дип гаҗәпләнде малай.

— Исемең ничек?

— Нәрсә була ул исем?

— Ничек... нәрсә? Исемне дә белмисең мени? Һәр кешенең үз исеме-аты була, — диде Көнтөп. — Бездә чүпнең дә исеме бар. Исемсез — затсыз дигән сүз... Син, күрәсең, кеше түгел, ниндидер бер җанвар...

— Ә, нәрсә була ул җанвар? - диде сәер зат.

— Җанвар ул җанвар инде, һәрхәлдә кеше түгел.

— Мин җанвар түгел, мин —башка, — дип җавап кайтарды теге. Син курыкма миннән, кил, кер минем яныма, — дип чакырды Көнтөпне.

Көнтөп аны сагаеп күзәтте, үзе берни әйтәлмичә икеләнеп торды. Өйгә кайтып кабилә башлыгына шушы кешегә охшаган, әмма кеше булмаган нәрсә турында сөйләргә кирәк булыр, дип карар кылды. Инде борылып китим дигәндә генә теге кешегә ошаган зат телгә килеп Көнтөпны үз янына чакыра башлады. Күренеп тора, Көнтөпне яныннан җибәрәсе килми. Үзе елмая, үзе үтенә янына якынрак килүен тели, Көнтөпнең үзенә бик ошавын, якынрак танышасы килүен, кыскасы, сөйләшәсе килүен сиздерә.

Көнтөп бер мәлгә туктап калды, “әллә беразга калыйммы”, дип икеләнә башлады. Теге Көнтөпның икеләнүен сизде. Аның ниндидер сихри тарту көче барлыгын аңлап өлгермәстән Көнтөп ихтиярсыздан бу сәер зат янында беразга калырга булды. "Бу инде хәзер нәрсәсе беләндер хатын-кызга охшый төшкән зат аның белән нишли ала?”— дип уйлады ул. Көнтөп көчле егет, кирәк икән, ул аны, теләсә, кулындагы чукмар таягы белән сугып урталай яра ала. Һәм калып харап та булды.

— Ә, син бер үзең генәме, әллә тагы да кемнәр бар?- дип сорады Көнтөп.

— Үзем генә, — булды җавап.

— Күктән бер үзең генә төшәргә ничек курыкмадың?

— Шулай төштем инде, — диде хатын-кызга ошаган зат.— Биредә минем өчен берәр куркыныч бармы ни? Сине беренче күрәм, болай куркырлык берни юк төсле. Син мәрхәмәтле, кунакчыл, Көнтөп. Син үзең кем буласың, берәр җанвармы? Кеше белән җанвар аермасын әлегә белми иде бу кешегә охшаган сәер зат.

— Мин җанвар түгел, мин — кеше, - диде Көнтөп.

—Кеше-е? - дип сузды зат.

— Менә син ул җанвар, — диде Көнтөп. — Сөйли беләсең, төс кыяфәтең дә хәзер кешегә охшый бара, әммә, кеше кебек, аяк-кулларың юк. Җанварларның да аяк-куллары юк, әммә аларның тәпиләре бар, ә синең тәпиләреңдә юк. Бик сәер зат син! — диде Көнтөп.

— Биредә тагын ниләр бар соң?- дип сорады килмешәк.

— Төрле ерткыч җанварлар, җәнлекләр, хайваннар, кош-кортлар, суда балыклар, - дип тезеп китте Көнтөп.

— Суда?-дип пышылдады килмешәк. - Йә, ярар, кил минем янга, куркма, биредә башка беркемдә юк. – дип чакырды Көнтөпне.

— Чынлапмы? — Көнтөп аңа якынлаша башлады. Янына килде, бармаклары белән затны капшап та карады. – Һы, йонлач түгел, дип үз-үзен юатты... — Битләрен, колакларын бармаклары белән тикшереп чыкты, чәчләренә сыйпаштырды. Сәер зат та шулай ук әкрен генә үзенең аяк-кул урынындагы үсентеләре белән Көнтөпкә кагылгалап алгандай булды. Көнтөп ул арада затның түшләренә кагылды, имчәк очларын тотып-сыйпап бакты. Көнтөпнең шушы хәрәкәте хатын-кыз кыяфәтендәге затка охшаган булса кирәк, ул ничектер изрәгән төсле булды. Күрәсең, аңа бу рәхәт иде.

Аяк-кул үсентеләр Көнтөпне дә тикшерәләр иде. Бер мәлгә Көнтөп сискәнеп китте, аяк-кул үсентеләр Көнтөпнең ирлек гаурәтләренә тиеп алдылар. Аңа әллә ни булды, бик рәхәт тоелды, ул да затның имиләрен әкрен генә кысып-кысып алды, сыйпаштырып куйды. Көнтөпкә дә ошады мондый уйнаулар. Затка да ошады булса кирәк, ул бер дә карышык күрсәтми, киресенчә, бу аңа ниндидер ләззәт китерә төсле. Көнтөпнең киртеге зураеп-үсеп китте. Аның өчен бу яңалык булды, беренче мәртәбә аның гаурәтен кемдер сыйпый, кысып-кысып ала, аңа рәхәт, үзен ниндидер, үзе дә белмәгән, аңламага бер теләк биләп алганын сизде. Гаурәте торды, ул бил тирәсендәге алъяпкычын күтәрде. Көнтөпкә әллә ни булды, башы әйләнеп китте, сулышын еш ала башлады. Килмешәк тә шушындый ук хәләттә иде. Шулай, иркәләшүдән башы әйләнеп киткән Көнтөп сизми дә калды. Ул килмешәккә, килмешәк аңа ябышты, (ирлек гаурәтен аяк үсентеләре арасына юнәлтте.  Шушы мизгелдә киртеге каядыр җылы бер тишеккә кереп чумды. И-и-и.. башланды шунда хәрәкәт. Күпмегә баргандыр шушы ләззәтле вакыт? Көнтөп тәмам һушын җуйды, аңа шул кадәрле рәхәт иде, шул кадәрле рәхәт иде, әгәр кем булса сораса, бу рәхәтлекне аңлату өчен ул сүз табалмас иде. Бер заман Көнтөп бушанып куйды. Аңа күңелсез булып куйды. Ирлек теләге сүрелде һәм ул үзендә оят тойгысы кичерде. Нишләде ул? Ниндидер хайван белән үз гомерендә җенси мөнәсәбәтке керде түгелме? Күзен йомды, әз генә хәл җыярга булды. Ә-ә, беркем дә күрмәде, дип үзе-үзен тынычландырды. Үзе дә бу хакта беркемгә сөйләмәс. Теге килмешәк, тагы Көнтөп гаурәте белән уйный башлады, гаурәт тагын торды. Көнтөпкә янә дә шушы ләззәтле мизгелне кабатлыйсы килде...

Көнтөп килмешәк белән шактый озак вакыт булды. Инде Көнтөпне бу гамәл туйдырды. Әмма теге зат аны иркәли, ул һаман да туймаган иде. Көнтөп инде арыды, ә бу килмешәк туймаган — һаман тели?! Инде җиткәндер, күп уйнадык, кайтырга вакыт, дип уйласа да, Көнтөп, үзе һаман шушы килмешәге өстендә мышный иде.

Бу юлы уен озак булды. Көнтөп ничек тә бетерәлми генә интегә, ә теге килмешәк, инде ничә мәртәбә шыңрап-шыңрап ала. Ниһаять Көнтөп тә бетерде, изрәп китте, туктап, килмешәк өстеннән шуып төште, һәм арыганлыктан йокыга талды. Күпме йоклагандыр билгесез, уянып китте. Хатын-кыз кыяфәтендәге килмешәк киртекне яңадан төрлечә иркәли, хәрәкәткә китереп маташа иде. Көнтөпнең уянганын күргәч, астына шуып керде... Көнтөпкә ләззәтле иде бу тишек!.. Басыш яңадан башланды. Көнтөп бик каты арыды, йомыркалары шешеп чыкты, киртеге шиңде, ләпшерәде (бәлшерәйде А.Х). Көнтөп һушын югалты, хәле авыр иде. Көнтөп бермәлгә һушына килде, бик каты тәне әрнүдән, бакса, шушы килмешәк хатын-кыз кыяфәтендәге затлар биредә күбәү икән!.. Алар Көнтөпнең тәненә тешләрен батырганнар, канын суыралар!.. Көнтөп үлем ачысы белән талпынып, бер-ике килмешәкне алып ыргытты һәм тагын да аңын җуйды. Аны үлем йокысы басты.

Берникадәр вакыттан соң бу җанварлар Көнтептән аерылдылар. Егетнең тәнендә бер тамчыда каны калмаган иде. Сәер килмешәкләр, бик канәгать кыяфәттә, битләре алсуланып, матураеп киткәннәр. Карасаң, шушы затлар күбәү — унике икән!.. Барысы да бер-беренә бер тамчы су кебек охшаганнар. Унике килмешәк хатын-кыз!.. Менә ни өчен Көнтөп шул кадәр арыган икән! Болар хатын-кыз булмасалар да, татлы тишекләре хатын-кызларныкыча, бернинди аерма юк, тик бот урынында аяк үсентеләре генә, ә арасында теге... татлы хатын-кызлар тишеге!..

ШОМЛЫ ШУЫШЫП ЙӨРҮЧЕЛӘР.

Менә шушы сәер килмешәкләр фил тикле йомры эченнән берәм-берәм чыгып беттеләр. Чокыр төбенә төштеләр һәм өскә таба үрмәли башладылар, бу эш алар өчен шактый авыр булып чыкты. Чокыр бик тирән булмаса да, аякларың булмагач, ничек чыгасың? Чокыр тирәли ком, бер яраклы әйбер юк ябышып үрмәләргә. Болар тырышып карасалар да чыгарга, ничек тә булдыра алмадылар. Туктадылар, үз ара киңәштеләр, ниндидер бер ят телдә сөйләштеләр дә кебек. Бераз хәл җыярга булдылар. Ниһаять тагы кузгалдылар, бер-бер артлы тезелеп чокыр кырыеннан өскә менә башладылар, тик менәлмиләр генә. Менә араларыннан берәүне, иң югарыда булганын, өскә таба җыйнаулашып этәрә башладылар. Шулай итеп озак маташкач, монысы чокыр өстенә менде. Инде астагылар икенчесен этәрә башладылар, өстәге исә ярдәмгә килеп, тегесенә ярдәм итә башлады. Монысы да чокырдан чыкты. Әз генә ял итеп алдылар да, тагын да, (калгапннарын да чокыр өстенә чыгардылар), тагын да калганнары белән дә шулай булды, барысын да өстерәп чыгардылар. Чокырдан чыккач, ял итеп алдылар. Күрәсең, килмешәкләргә җирдән шуышу җиңел түгел, алар аяк-кулсыз тиз арыйлар иде. Алар йөреми, үрмәлиләр, үзләренчә, аяк-кул үсентеләрен бер кыскартып, бер озайтып, әкренләп шуышалар. Зур булмаган араны алар ике-өч сәгатьтә уздылар. Тәмам алҗыдылар болар, тир басты үзләрен. Хәлдән таеп, ничек бар, шул килеш аудылар...

Юк, бу килмешәкләр Җир йөзендә яши алмаячаклар, чөнки аяк-кулсыз җирдә көн күреп булмый, болар һәлак булырга тиеш иделәр?! Әммә (шушы килмешәкләр авыр шартларга тиз күнегүчән, җайлаша беләләр булып чыкты) шулай булса да, алар начар, авыр шартларга тиз күнә, җайлаша белә булып чыктылар. Күренеп тора, килмешәкләр акыллы зат, аларда кешедә булмаган акыл-белем барлыгы күренә. Һәр нәрсәне тиз үзләштерәләр, тирә-юнне тиз өйрәнеп таныйлар, юлларында очраган ком-ташны, үләнне, куак яфракларын, бөҗәкләрне, барчасын-барчасын өйрәнә-тикшерә иделәр. Кайберәүләрен авызларына кабып тешләп карыйлар, (үсентеләре белән) изеп, иснәп бага иделәр. Килмешәкләргә Җирдә бар да ят, барысын да беренче күрүләре иде. Шуңа күрә алар барчасын өйрәнә (ми) (тикшерә иделәр) булдыра алмадылар, чөнки аларга ризык кирәк иде. Алар ниләр ашарга яраклы, ниләре яраксыз, нинди су зыянлы, нинди су файдалы икәнлеген тикшерделәр. Алар утның да нәрсә икәнен белми иделәр. Шуңа күрә, беренче чорда аларның ризыгы булып төрле вак-төяк җанвар-җәнлек, бөҗәк, үскән җимешләр булды. Алар җанварларның канын эчә, итне чиләтә ашый иделәр. Җанварларны җыйнаулашып аулыйлар һәм җыйнаулашып ашыйлар да иде. Араларында мөгамәлә тигез, кем башлык, кем буйсынган булуын белеп тә булмый, барысы да бердәй тигез. иркен, бөтенесе һәр эштә катнаша, эшне берсе икенчесенә тибәрми, (япсармый А.Х.), кушмый, бер-берләренең эшләрен, теләкләрен алдан сизеп хәрәкәтләнә иделәр.

Җирдәге үсемлекләр, җәнлек-хайваннар белән танышкач, ерткыч җанварларны күргәч, килмешәкләр алардан саклану юлларын таптылар. Ни гаҗәп, килмешәкләрне ерткычлар ни өчендер ашамыйлар иде. Аларның тәне агулы идеме? Әмма барыбер дә яшәү юлын табарга кирәк иде. Шушы сәер затлар, җирдәге авыр шартларны күреп, үзләре өчен отышлы бердән-бер юл сайлаганнар, хәйлә белән кешеләрнең аркаларына үрмәләп, алар аркасында яшәүдән башка бернинди юл юк дигән, нәтиҗәгә килгәннәр. Әле кешеләрне дә сайлый белергә кирәк!.. Моның өчен хатын-кыз ярамый, шулай ук карт-коры да яраксыз, дигән нәтиҗә ясыйлар. Димәк, моның өчен яшь егетләр, таза ирләр генә кирәк булып чыга. Шушы юл белән бу килмешәкләр кешеләр белән җенси мөнәсәбәткә кереп үз ыру-нәселләрен калдырырга җыеналар. Алардан калган яңа буын, кешеләр сымак, аяк-куллы булып, тышкы яктан берничек тә аерылмаслар, шулай ук, кешеләрчә ризыкланып, кешеләрчә яши-үрчи дә башлаячаклар, дигән фикергә киләләр. Димәк, шушы килмешәкләр Җир Шарына үз нәселләрен калдыру өчен кайсыдыр Йолдыз-Планетадан килгәннәр?! Ә җирле халык моңа ризамы? Кем соң алардан килүләрен сораган? Әлегә бит җирлеләр, Көнтөптән гайре, берәүдә килмешәкләрне күргәне юк…

Димәк, килмешәкләр Көнтөп мисалында җирлеләр белән таныштылар, ә җирле халык, гавамның алар белән танышканы юк, Көнтөп исә хәлдән таеп авар алдыннан Килмешәкләр турында бер хәбәр бирергә дә өлгерә алмый калды. Танышу әлегә бер генә яклы булып чыкты һәм Килмешәкләр файдасына булды. Шуны да әйтеп узарга кирәк, килмешәкләр чит-ят кеше күзенә чалынырга куркалар, ә үзләре башка кавем-кешеләрне, аларның яшәү рәвешләрен туктаусыз күзәтәләр, өйрәнәләр. Килмешәкләр бик тә сак, алар бер-берсеннән ерак китмиләр, бер-берсен күздән ычкындырмыйлар, яклыйлар, үз-ара һәрдаим бер-беренә ярдәмгә килергә әзерләр…

КИЛМЕШӘКЛӘР АУДА

Менә бер вакыт, Килмешәкләр берәмләп кешеләр йөри торган юлларны, аннан күпме кеше үткәнлеген күзәтә, саный башладылар. Күзәтәләр яшерен. Әгәр юлда берәр ялгыз ир-егет күренсә, шундук калганнарына хәбәр бирәләр, юлга берәрсен чыгаралар. Төркемләп килүчеләр очраса, каршыга беркемне дә чыгармыйлар. Менә, ниһаять, юлда бер ялгыз ир-егет күренде. Кулында ук-җәя, күрәсең, ауга чыккан. Юл килеп терәлә елгага, елгасы киң түгел, үтәрдәй. Елга ярына килеп утырды хатын-кыз кыяфәтендәге килмешәк. Көтә ул юлчының янына җиткәнен. Менә егет килеп җитте елга янына, теге якка чыкмакчы була, шул вакыт аңа кемдер эндәшә:

— Теге ярга чыгарга ярдәм ит.

Бакса, яшь хатын аңа эндәшә икән. Янына килә, бага, бу адәми затка ошаганның аяк-куллары юк, үзе кешегә ошаган, әмма үзе кеше түгел

— Ә, син кем? Нишлисең монда, кая барасың?- ди егет.

— Мин елганың аргы ягында яши идем, бер көнне бер җанвар мине тотып алып бу якка чыгарды да ташлап китте. – ди килмешәк зат.

— Ник ул сине ашамады, ерткыч-җанвар булгач?- дип сорады егет.

— Белмим, бәлки аңа ошамаганмындыр...

— Чыгар мине теге якка. – ди сәер зат.

Егет риза була чыгарырга сәер затны елганын аръягына, кулына күтәрмәкче булып иелә. Бу сәер зат аңа:

— Син мине аркаңа атландырып чыгар, миңа шулай җайлырак,— ди.

Егет килешә, аркасына атландыра сәер затны, елганың ар ягына чыгара, бер коры урынга туктый да:

— Чыгардым, төш инде, бар үз юлың белә,— ди.

Хатын-кыз кыяфәтендәге сәер зат төшми егетнең аркасыннан,

— Юк, төшмим,  — ди.

Егетнең ачуы чыгып, килмешәкне аркасыннан алып ыргытмакчы була. Юк, булдыралмый. Бу сәер зат егетне бугазыннан буа башлый, егетнең чарасы юк, мәҗбүр була буйсынырга шушы хатын-кыз кыяфәтендәге сәер затка. Китәләр шулай бергәләп. Көнен дә, төнен дә егетнең аркасында яши сәер зат. Йокларга ятканда да аркасыннан төшми егетнең, йә аркасында, йә кендек тирәсендә маташа егетнең. Бугазын чорнап алганда котылырга омтылса, ул егетне буа башлый. Шулай шактый көннәр бергә йөргәч, егет әкренләп күнә башлый үз язмышына. Төнлә йокыга ятканда гел егетнең ирлеген кытыклый, үзе белән уйната. Яшь егет бит, теләк тумый булмый, туа. Егет шушы сәер зат белән җенси мөнәсәбәткә керергә мәҗбүр була. Һәр көнне бергә булалар, йокы вакытында да сәер зат уяу йоклый, егеттән һәрчак иртәрәк уяна, шуңа күрә егет ничектә бу сәер заттан котыла алмый. Шулай ук, йөргәндә дә, әгәр юлда кешеләр күренсә, сәер зат егетне мәҗбүр итә яшеренергә. Байтак вакыт бергә яшәгәннән соң бу сәер зат корсакка уза, шулай да моның егет аркасыннан төшәргә уе да юк төсле. Егет бер көнне үзе шикелле тагын бер егетне күреп алды. Ул аның белән танышты. Аңа Айгыр диләр икән. Аның да сыртында шундый ук хатын-кыз кыяфәтендәге бер сәер зат утыра. Егет эндәшмәкче иде, юк, үз аркасындагы сәер зат сорарга бирми, буа башлый. Күрәсең, Айгыр сыртындагы зат та шулай буа торгандыр, диде ул үз-үзенә. Әнә, тагы бер айгыр күренде, аның да сыртында шундый ук сәер зат утыра. Әнә, тагын. тагын, тагын... Сәер затларның кайсыдыр йөкле күренә…

Инде аркасында йөргән хатын-кыз кыяфәтендәге затка бала табарга вакыт җитте, күрәсең. Бер көн шушы сәер затлар үзләренең “айгырлары” белән егет янына җыелдылар.  Җыелдылар да, үз-ара ят телдә киңәшеп алдылар. Егетләр дә бер-берсе белән исәнләшеп, бәлагә тарулары турында сөйләшеп алдылар. Инде ничек, кайчан котылырбыз бу бәладән, дип зарланышып та куйдылар. "Тиздән котылачаксыз, менә без бала таба башлагач, аркаларыгыздан төшәрбез, шул чак сез ирекле булырсыз, тик безгә золым гына эшләмәгез", — дип үтенделәр. Егетләр, “юк-юк”, дип сүз бирделәр. Шуннан соң таралыштылар, әммә бик еракка түгел.

ЯҢА НӘСЕЛ БАШЛАНУЫ

Шушы кешегә ошаган җанвар егеткә куаклар арасына керергә кушты. Җайлы урын таптылар, утырдылар. Шул чак хатын-кыз кыяфәтле зат егетне буа башлады. Егет тартыша, тыпырчына, бәргәләнә, ә бу зат җибәрми генә аны бууын дәвам итә. Шул чак егетнең канын да суыра башлый. Берничә мизгелдән соң — егет тыпырчынудан туктый, хәрәкәтсез кала. Менә ул егет канын суырып туйды, аның үле гәүдәсеннән аерылып, читкәрәк шуышты. Шунда күпмедер вакыт ятты, дөньяга кыз бала китерде. Баласы нәк кеше баласы — куллы- аяклы иде. Хатын-кыз кыяфәтендәге калган унбер килмешәк тә бер-бер артлы тагы 11 бала тапты. Шулай итеп 12 кыз бала булды. Алар атланып йөргән ир-айгырлар язмышы бер үк иде, барысын да буып үтереп бетерделәр. Балаларның әниләре бар, ә менә әтиләре юк булып чыкты. Бу хәл беренче карашка кыргый күренсә дә, балаларның киләчәге куркынычлы булмады. чөнки килмешәкләр үзара бик сак иде. Алар иң башта үз токымнарына янаячак куркынычны юк иттеләр. Чөнки, шушы балаларның аталары исән калган чакта, кем белә, нишләр иде икән алар шушы кыз балалары белән? Алар тудылар бит аталарының теләгеннән башка!? Алар балаларын үтерергә мөмкин иделәр! Үзләрен көчләгән, ирекләреннән мәхрүм калдырып, алдаган шушы хатын-кыз кыяфәтендәге сәер затларны үтерергә мөмкин иделәр! Куркышты килмешәкләр. Чөнки шулай була калса, алар җирдә нәселләрен калдыралмаячаклар иде, димәк, җиргә сәяхәтләре дә бушка булачак?! Бары тик үзләренең дәвамнары гына булсын өчен алар бер дә икеләнмичә "ирләрен" үтереп бетерделәр дә куйдылар. ..

Сәер затлар кызларын тәрбияләү белән мәшгүл иделәр. Балаларын үз имчәкләре белән имезергә тиешле хатыннар шикелле, имезмичә, алар чиратлашып ауга чыгалар, шунда берәр җәнлек аулап, аның канын суырып, ашап тамакларын тук итәләр иде. Шулай көн артыннан көн, ай артыннан ай, ел артыннан ел үтеп, шушы кыз балалар инде тәпи-тәпи йөри башладылар. Тәрбиянең икенче баскычы башланды, Кулларына төрле-төрле әйберләр, эш коралары биреп, җәядән ук атарга, уклар әзерләргә һәм башка шундый кирәк-яраклы күп төрле кирәк-яраклар белән файдаланырга өйрәттеләр. Бу хатын-кыз кыяфәтле килмешәкләрнең үз аяк-куллары булмаса да, алар ирләреннән ничек итеп ук-җәя тартырга өйрәнеп калган иделәр, шуңа күрә балаларына күрсәтә белделәр.

Кызлар үскән саен аларга бирелә торган дәресләр дә үзгәрә, катлаулана барды. Аларга аңлаттылар: җирдә яшәүче барча халыклар барысы да кайчан булса да аларга буйсынакчалар. Балалар моңа берсүзсез ошанырга һәм һич кайчан онытмаска, шушыңа ирешү өчен тырышырга, үз-ара бердәм, бергә булырга һәм — үрчергә тиешләр. Бер-берләрен һич кайчан күздән югалтмаска, араларында элемтә һәр даим булырга тиешле. Кайда гына сибелеп-чәчелеп яшәсәләрдә, бер-берләренең ярдәмен тоеп, очрашып-күрешеп яшәргә тиешләр. Шул вакытта гына аларның киләчәге һәм бу Җир куркынычсыз булачак. Шуны онытмаска, онытмаска. онытмаска тиешләр! Алар бу Планетага мәңгелеккә һәм китмәскә килделәр. Алар өчен Җирдән башка яшәр урын юк. Ә биредә Җир халыклар белән тулган булса да, сез безгә түгел, шушындагы кешеләргә охшагансыз, сез дә, алар кебек, кул-аяклы, аларча төз басып йөрисез, әле сезгә аларча ашарга-туенырга да кирәк булачак йөрәнергә. Без биредә сезгә булышчы түгел, моны сез үзегез башкарырсыз. Сез кешеләр, дип балаларына сеңдерделәр. Аларча ут белән файдаланырга, алар кебек, итне утта пешерә белергә өйрәнсәгез, шул кадәр отышлырак булачак, дип, сабакларын бетерделәр.

Кызлар үсте, балигъ булдылар, матураеп киттеләр, ә әниләре күзгә карап картайдылар, ямсезләнделәр. Авызларында азау тешләреннән башка тешләре төште, килде вакыт — үлеп тә киттеләр. 12 килмешәк кыз бала, аналарының мәетләрен, чокыр табып, шунда ташладылар, өсләренә тал-чыбык, корыган үләннәр ябып киттеләр. Инде, ниһаять, шомлы аналарыннан арынгач, кешеләр арасына керәсе, кешеләр күзенә күренәселәре килде. Кирәк иде аларга үзләренә кияү табарга, аналары кебек, нәселләрен калдырырга.Ә моны ирсез ничек эшлисең? Аналары тик кызлар гына таптылар, җитмәсә, васыять тә әйтеп калдырдылар: ир балаларыгыз туса, озак заманнар алар белән никахлашырга ярамас дип. Чөнки нәселдәш никахтан туган бала бу җирдә яшәргә сәләтле булмас, алар йә ярты җан, йә тиле-миле, килбәтсез кыяфәтләрдә туачаклар дип, искәртеп куйдылар. Кызлар белә, аналары юкка әйтмәс, алар аналары сүзен һәрчак үтәп яшәделәр һәм яшиячкләр!…

ҮРЧҮ

Бу кызлар да, үзләренә кияүләр табар өчен әниләре юлын сайладылар, алар инде егетләрне, аркаларына әниләре кебек атланып түгел, ә хәйлә белән кулларына төшерергә уйладылар. Хәйлә аларда чамадан тыш артык булганга, алар өчен монысы авыр түгел иде. Менә егет ауга чыккан, егет, аның каршына яшь кенә матур кыз килеп баса?! Ир кеше хаын-кызларга һәр чак мохтаҗ, егеткә кызык: каян бу кызый килеп чыккан, үзе чибәр, үзе ялгыз?

— Син ник минем җирләрдә җәнлек аулыйсың? Биредә мин аулый торган урын...— дип сораган була кыз.

— Ничек син аулыйсың, биредә мин аулыйм, сине беренче күрүем, -ди керсез егет.

— Юк, биредә мин аулыйм, әле очрашканыбыз гына булмаган, -ди кыз.

Егет бераз суына төшә, кызыксынып кызны күзәтә башлый.

— Әйдә, алайса уртактан бүлик, -дип егет кызны тынычлындырмакчы булып.

Ә кызга шул гына кирәк, ул бит тыштан гына ачулы булып кыланды.

—Ярар, - дигән була кыз, -бүлик. Мин риза... ?

Бүлделәр, егет китмәкче иде юлы белән, ә кыз аңа:

— Әйдә. минем өлешне кыздырып ашыйк, ә калганын, теләсәң, үз өеңә алып китәрсең, -ди.

Егет килешә, чөнки өлеше дә кала, тамагы да тук булачак. Учак ягып, итне кыздырып ашыйлар, ашаганнан соң бераз ял итеп аласылары килә һәм яталар ял итәргә. Ял вакытында кыз бу егетне аздыра, алар якынлашып китәләр. Егеткә бу кыз бик ошый, түбәсе күккә тия. Егет оныта бар дөнясын, шулай берничә көн яшиләр. Кызның да егетне яныннан җибәрәсе килми, егетнең дә китәргә исәбе юк...

Кыздан егет сорый:

— ә син кем белән яшисең? Каумең-нәселең кем?

— Без унике 12 кыз бергәләшеп яшибез, — ди кыз. — Бу җиргә күчеп килдек. Яшәгән җиребездә дошманнар көтмәгәндә һөҗүм итеп, бөтен ир-егетләребезне, әти-әниләребезне үтерделәр, ә без 12 кыз качып өлгердек, хәзер, менә, биредә бергәләп яшибез. Бүген ауга чыккан идем, сине очраттым...

— Унике кыз бергә яшисез, ничек инде алай? - ди егет.— Әйдәгез безгә, безнең башлык сезне үз итәр, яклар, бәлки безнең егетләргә кияүгә дә чыгып куярсыз...

Кыз уйга чума, соңыннан:

— Юк, минем туганнарым моңа бармаслар... — дигән була. — Әйдә син үзең безгә, син миңа ир булырсың, ә мин сиңа хатын... Сеңелләрем дә сине көтә, — дип ялынгандай итә.

Егет барырга риза була

— Ә синең атың нинди?- ди егет.

— Атың? - ди кыз гаҗәпләнеп.

— Әйе, һәр кешенең үз аты-исеме бар, — ди егет.

— Минем исемем юк, —ди кыз.

— Ничек инде алай исемең юк? - дип кабатлый егет, — Димәк, син атсыз кыз...

— Атсыз кыз, – дип кабатлый кыз.

— Ә мин — Анихар, —ди егет.

Шулай итеп танышкач, ауда тотылган җәнлекнең яртысын күтәреп кайталар атсыз кыз торган урынга. Анда боларны 11 кыз каршылый. Алар барысы да бер-беренә бик охшаганнар. Анихар Атсыз кызын шундук югалта, чөнки биредә Атсыз, берсен икенчесеннән һич аерып булмый. Кызлар егетне кызыксынып карыйлар, тикшерәләр, әле аларның егет кешеләрне болай якыннан беренче күрүләре була.

Кызларның яшәгән урыннары урман эчендә, куаклар арасында, бер зур алачыкта күмәкләшеп яшиләр икән. Аналары кешеләрне якыннан күрсәткәне булмаганга, аларның ир кешене якыннан беренче мәртәбә күрүләре иде. Әниләре кызларына гел генә тукып килделәр: “Кызым, сезгә туганнарыгыз белән кешеләр арасында яшәргә, алар кебек кыланырга, зур үскәч егетләренә кияүгә чыгып, шул ирләрдән бала табарга, нәсел-ыруны җәелдереп җибәрергә туры киләчәк. Сез бер-берегездән аерылмагыз, кияүгә чыгып аерым яши башласагыз да, бер-берегезне белеп-күреп, ярдәмләшеп яшәгез! Чөнки сез бер-берегезгә кардәшләр, сездән туган балалар да кардәшләр булачак, ә ирләрегез, балаларыгызның әтиләре сезгә кардәш түгел, алар.., безгә ятлар...”. Сөйләгәннәре хәтерләрендә нык сакланган иде ошбу килмешәк кызларның. Аларның әниләреннән сораганнары да булды, "Без аларга шулай ук ятлармы? ”- дип. “Әлбәттә, ятлар”, булды әниләренең җаваплары.

ВАСЫЯТЬ

— Җир шарының барлык кара халкы сезнең хезмәтчеләрегез булыр, әгәр сез шушы васыятләргә һәр заман тугры булып кала алсагыз. Шулай да сезгә җиңел булмаячак, Мәңгелек максатыбызга ирешер өчен сезгә нык тырышырга, үрчергә кирәк булачак. Без килдек башка галәмнән. Без, унике хатын-кыз, җирдәге кешеләрдән нык аерыла идек. Тышкы кыяфәтебез белән. Безнең аяк-кулларыбыз юк иде. Менә без кешеләр кавеме белән ялганып, сезне дә аяк-куллы итүгә ирештек. Хәзер сез кешеләрдән тышкы яктан бер җирегез белән дә аерылмыйсыз. Әмма эчке яктан аерыласыз, сез— бүтәннәр, алар —гойлар, гавам, ягъни кара халык. Сездә хәйлә дә, акыл да шулай ук җитәрлек. Җир кешеләрен(дә дә) акыл бар, әммә хәйлә юк, алар, ахмак булгач, ни әйтсә, шуны эшлиләр. Ә, сез башта сүз биргәнсез икән, соңыннан карыйсыз: сезнең файдага булса үтисез, булмаса —үтәмисез. Сүздә тормас өчен, хәйлә белән сәбәбен табыгыз, шуның аркылы котылырсыз әйткән сүзегездән. Шулай ике як та риза булачак, сез сүзегезне бозсагыз да, аның сәбәбе бар икән, Ә кешеләр, киресенчә, әйткән сүзләренә тугры калалар, үз файдаларына булса да, булмаса да. Менә алар шул яклары белән сездән аерылалар да инде...

Тагын да аналары, сүзләрен дәвам итеп, үзләренең бу чит-ят тарафларга ничек килеп чыкканнары турында сөйләгәннәр иде:

— Үзебез дә белмибез күпме вакыт юлда булганбыз. Бер очкыч эчендә яралдык та, үстек тә... Анда безне караучы-тәрбиәләүче затлар да юк иде, әммә шул ук вакытта ашау-эчү мәшәкәтләре ничектер үз-үзеннән башкарыла иде. Без аны юнләп аңлап-та өлгермәдек, шушы җиргә килеп тә төштек. Очкычыбыз ватылганмы — без белмәдек, очты да очты каядыр. Бер вакыт каты итеп, нәрсәгәдер килеп бәрелде, без куркынып уяндык, күрәсең без йокыда булганбыз, сизмәдек. Күзләрне ачсак: очмыйбыз. Очкычыбыз хәрәкәтсез, бернинди гүләгән тавыш юк, тирә юнь тып-тын. Белмибез: нишләргә? Кая барырга? Ни нәрсә алда булачак? Шулай уйлашып, кайгырышып торган чакта, ниндидер без күрмәгән, белмәгән ике аяклы зат килеп җитте безнең хәрәкәтсез калган очкыч янына. Башта күзәтте, безнең очкыч аның өчендә чит-ят икән, ул безнең очкычка ниндидер бер могҗиза итеп баккан. Очкычыбыз төшкән урында шактый гына чокыр яралган икән, ул шушы чокыр кырыенда озак кына карап утырды, берни эшләми. Без дә нишләргә белмибез: бу безгәфайдагамы, зыянгамы? Ни дәрәҗәдә бу зат куркыныч? Без дә аны күзәтәбез ишектән. Шактый гына күзәткәннән соң, бу кеше төште чокырга, тотынды тикшерегә очкычны, тирәли әйләнә дә әйләнә, кире ишек янына килгәндә кайсыбыздыр, куркып, бер төймәгә баскан иде, ишек тотты да ябылды. Ике аяклы зат тышкы яктан очкычны куллары белән капшап, тикшереп тирә-юньне әйләнеп чыкты, бакса, ишек дигән нәрсә юк, эчкә керәлми. Бер әйләнде, ике, инде кайтып китәргә булды, ахрысы, дигәндә без тәвәкәлләп ишекне ачарга булдык. Ачык ишекне күргәч, кеше туктап калды, нияте бар иде керергә, карар кылдык: тиз генә, аны эчкә кертми генә, берәвебез ишек янына килеп утыра, башкаларыбыз яшеренә. Әгәр кешенең үтерергә, йә тагы нинди булса яманлык эшләргә нияте булса, шул ук вакыт ярдәмгә килергә әзербез. Юк, адәмзат куркыныч түгел иде, безнең белән танышты, соңынан без аны, хатын-кызларча, аздырып, аның белән барыбыз да кавышып чыктык. Егет яшь, гайрәтле иде, кайберәүләребез аның белән икешәр мәртәбә кавышалды. Ул арыды, йокыга талды, бездә арыган идек, карыннарыбыз ач иде, шунда барчабыз бер юлы бер фикергә килеп, аның канын суыра башладык. Туйганчы суырдык, баксак, ул – хәрәкәтсез, үлгән икән инде.

Кеше каны безгә бик ошады, шифалы булды, соңынан без аның мәетен очкыч эчендә калдырып, ташлап китәргә булдык. Чокыр төбеннән чыгу безгә бик авыр булды, чөнки үсентеләребез белән бер әйбергә ябышып булмый, чокыр тирәсе ишелдек ком иде. Көч-хәл белән чокыр төбеннән чыктык, соңыннан сезнең булачак әтиләрегезне хәйлә белән аулап алдык, аркаларына атландык-та шунда яши башладык. Аркаларыннан төшми йөрдек, үзләрен үзебезләр белән кавыштырдык, теге беренче адәмзат Көнтөп белән кавышулар безләргә тәҗрибә булды. Аннан, шушындый кавышулар бик тә безгә ошады, ләззәт иде. Анан сезгә көмәнгә калгач, сезләрне табар вакыт җиткәч, без ирләребезне буып, каннарын суырып үтердек, ул кан безгә сезләрне тапканчыга чаклы җитте.Менә шулай итеп, сез тудыгыз алар шикелле аяк-куллы булып, сезгә алар арасында яшәү җиңел булачак. Сез безләрне, үлгәч, мәетләребезне, беркемгә дә күрсәтмичә, бу җирләрне ташлап, башка җирләргә күчеп китегез...

Әниләре үлгәч, кызлар барысын да алар кушканча эшләделәр. Аналарын бер чокырга ыргытып, өсләренә үлән-яфраклар белән каплап, башка җиргә китеп бардылар...

ҖИР ЙӨЗЕНДӘ БЕРЕНЧЕ КИЛМЕШӘКЛӘР БУЫНЫ

Бу аларның кеше белән беренче мәртәбә күзгә-күз очрашулары иде. Озакламый тагын унике кыз, алты ир-егет килеп керделәр алачыкка. Бу кызларның шатланганнарын күрсәгез иде! Әй, ничек сикеренделәр, биеделәр, кул чабыштылар, үзләре бер-бере белән кочаклашып, ир-егетләрне урап алдылар!.. Китте уен-көлке, йөгерешү-куышу. Шушы кызлар кавыштылар егетләр белән. Егетләр канәгать, рәхәт үзләренә һәр егетне ике кыз иркәли, шулай шактый гына кочышып-кавышып уйнап туйгач, тотындылар танышырга, белешергә. Кызларның исемнәрен сорадылар, аларның исемнәре шулай ук юк икән, егетеләр моңа бик гаҗәпләнделәр. Йә ярар, үзебез кушарбыз берәр исем, дип килештеләр үз-ара. Егетләр шундый исемнәрдә иделәр: Анихар, Бабил, Карут, Кәпрәй, Мазак, Чурай…

Шулай итеп, бу алты ир – егет, унике хатын белән яши башладылар, ошбу хатыннар аларга күп бала-чагалар таптылар, ыру-нәсел җибәрделәр. Нәсел үрчеп китте, җир йөзендә моңа кадәр булмаган яңа кабилә-халык пәйда булды…

Шушы адәми затларга ошаган җанварлардан туган хатын-кызлар, берничә буын гел кыз балалар гына китерделәр, аларның кавеме күбрәк хатын-кыздан гына тора иде. Ирләрне бу хатыннар, әниләре кебек, күрше кабиләләрдән кулга төшерә, кайчак ялгыз юлчыларны әсир итеп ала иделәр. Хатын-кызларның күпчелеге фәхишәлек белән шөгелләнеп, кайберәүләре фәхишәлекне кәсеп итеп тә сайладылар. Көнкүреш кәсепләре, аучылык, терлекчелек, игенчелек белән башка кавемнәрдән булган ирләре шөгелләнә иделәр, чөнки бу хатын-кызлар кавеменә терлекчелек, игенчелек белән шөгельләнү чит нәрсә, алар бу шөгельләрдән җирәнә иделәр. Өй эшләре дә алар өчен якын түгел иде. әйтәләр бит,  “Ана сөте белән кермәгән тана сөте белән керәлми” дип юкка гына сөйләмиләр. Биредә дә шулай килеп чыга иде: аналары кызларына фәхишәлектән башка һөнәр-кәсеп биреп калдыралмадылар, дөресрәге, теләмәделәр. Белмәгәнне ничек өйрәтәсең?..

ВАКЫТ ЭЗЛӘРНЕ ҖУЯ

Берничә гасырдан соң, шушы кавем шактый үрчеп китте, бер зур кабилә төркеме — -халыкка әйләнде. Инде араларында үзләреннән туган ир-егетләр дә шактый гына күренә башлады. Ләкин алар җәмгыятендә ана нәселе өстенлек итә иде. Бу кавем-кабилә тирә-юньдә яшәгән башка кавемнәр белән берникадәр, элемтә дә иделәр, алардан күп якшы эшләргә өйрәнделәр. Иң мөһиме,үзләре эшләмичә, башкалардан эшләттеләр, үзләре уйлап тапмыйча башкалардан өйрәнделәр. Бу килмешәкләр башкалар һөнәрен тиз үзләштерә иделәр, шулай итеп җирдә үрчеп киттеләр, кәсепле булдылар. Кешеләрнең язмаларын, телләрен өйрәнделәр, сәүдәгәрләр белән танышкач, җиңел генә сәүдәгә күчтеләр. Сәүдә үзләренә бик тә ошап китте, алар шушы һөнәрдән тыш, төрле бизәнү-ясану әйберләр ясарга да өйрәнделәр һәм моны төп баю чараларының берсе итеп кулландылар. Кәрваннарга ияреп, башка илләр, халыклар, аларның дәүләт корылышлары, гореф-гадәтләре белән таныштылар. Аларның холыкларын, гөреф-гадәтләрен, йолаларын, риваятләрен, тормышларын-көнкүрешләрен өйрәнеп, тәҗрибә тупладылар. Бик күп телләр өйрәнделәр, бу белем аларга башка телләрдән тәрҗемә итеп. үз кавемнәрен рухи баетуга хезмәт иттеләр.

Менә шулай, ел артыннан ел, гасыр артыннан гасыр үтеп, шушы килмешәкләр җир йөзенең үзләре басып алмаган урынын калдырмадылар. Әлбәттә, корал белән түгел. хәйлә, акыл, ясалма кабатлау юлы белән. Бу килмешәкләр җир йөзендә иң серле кавем, әмма серләрен башкаларга ачмый торган сәер кавем иде. Серләренең күбесен үзләре генә белеп, буыннан-буынга тапшырып килә. "Бернинди серләре дә булмаган" җирле халыклардан алар көлә генә иде. Килмешәкләр аларның эчкерсез беркатлылыгынан файдаланып яшиләр, үрчиләр, (бере-бере белән мал өчен, җир өчен сугышалар, ирләре башка кавемнәрнең хатын-кызларын, хатын-кызлары башка кавемнәрнең ирләрен әсир итеп алалар, бала тапканнан соң ирләрен хезмәтчеләр итәләр иде). Җирле кавемнәрнең берсе дә хыялланмый икенчесенә баш булырга. Буйсындырырга да ашкынып бармый, көче җитсә, хәйләсез-нисез шуны эшли дә куя, озын-озак баш ватмый. Тормышлары үзләре кебек гади, кануннары табигать кебек реаль. Ә килмешәкләр борынгы әбиләренең васыятьләрен бер дә исләреннән чыгармыйлар: “Сез җирдәге барча халыклардан өстен, аларга баш булырсыз, алар сезгә буйсыныр, тик үрчегез, бергә һәм бердәм булыгыз”…

БИБЛИЯ (ТӘҮРӘТ) КИТАБЫ

Шулай шактый күп булып үрчегәч. җир шары почмакларына тарала башлагач, алар ничек итеп бу җир кешеләренә баш булырга, аларны үзләренә буйсындырырга, дип баш ваталар иде. Алар күп үрчесә дә, алар белән бергә җирдәге кабиләләр дә үрчиләр бит! Кабиләләрнең төрләре дә килмешәкләрдән күбрәк, аларның үрчү тизлеге дә тегеләрдән күпкә күп. Нишләргә дип, аптырый болар. Барча кабилә-халыкларны ничек буйсындырасың? Моның өчен көч-куәтне каян алырга? Менә шундый уйлар белән яшәгәндә, шушы кавемнең бер өлеше Ауропага килә, шундагы халыклар, дәүләтләр тәртибе белән таныша, телләрен үзләштерә һәм алар арасында яшәп калалар. Танышалар юнаннар (белән), аларның сәнгатләре, язмалары, укымышлары, сәяхәтчеләре, күп төрле риваят-дастаннары белән. Шунда алар юнан телендәге бер китапка тап булалар. Һәм алар аны җентекләп өйрәнә башлыйлар. Бу үзе үк бер могҗизаи китап!.. Моңа кадәр күп китаплар укыган булсалар да, мондый китапны алар беренче мәртәбә күрәләр. Нәрсә турында соң бу китап? Анда нинди серле уй-фикерләр язылган? Ни өчен килмешәкләр ошбу китапны бик кадерләп, иң кирәкле, иң изге китап итеп кабул итә? Җирле халыкның бу китапка әллә ни исе китмәсә дә, килмешәкләр аңа ябешеп ята!.. биредә Алла турында шәрехләр, дини кагыйдәләр язылган. Бу китапны юнаннар икенче бер халыктан үзләре үк күчереп язган була. Юнаннарның үз диннәре, Аллары бар, шуңа күрә без башка халык-кабилә Аллаларына мохтаҗ түгелбез, дип аларның китапка әллә-ни исләре китмәгән. Ә, менә килмешәкләргә шушындый дин, шушындый Алла бик кирәк!.. Чөнки борынгы әбиләре әйтеп калдырган максатка ирешер өчен бу дин аларга ифрат та булышачак. Китапның исеме “Җитмеш аңлатма” дип атала. Килмешәкләр китапны 70 ел өйрәнәләр, үзләштерәләр, ниһаять, үз телләренә тәрҗемә кылып, “Тәүрәт” ("Тора") дип атыйлар һәм шуннан яһудиләр дине барлыкка килә. Биредә алар үзләрен бәни Исраил дип, диннәрен яһүди дин дип атыйлар. Һәм бу динне үзләренең кабилә-халкы дине дип иглан итәләр. Имеш, алар Аллаһ тарафыннан сайланган, бердән-бер, кабатланмый, аларга башкалар хезмәт итәргә тиешле халык. Алла үзе алар белән Бөек Килешү төзегән, алар Аллага иң якын, Алла белән башка кавемнәр арасында арадаш халык . Имеш, алар Алланың илчеләре, пейгамбәрләре.

ИКЕНЧЕ КИСӘК

БИБЛИЯДӘГЕ (ТӘҮРӘТТӘГЕ ) ТӨРКИ СҮЗ-ГЫЙБАРӘЛӘР

“Җитмеш Аңлатма” (Септуагинта – Семьдесят Толкований) исемендәге ошбу китап фәндә мәглүм. Ул "Тәүрәт" китабының күчермәсе булып санала. Кайбер галимнәр фикере буенча шушы “Җитмеш Аңлатма”[1] Тәүрәт китабыннан 70 елга олырак, ягъни элегрәк язылган диләр. Ягни мәсәлән, күчермә төп нөхсәдән иртәрәк язылган булып чыга?! Ничек инде ул шулай булалсын?? Бу хакта В. Махнач “Менә шундый табышмак”, дип яза. Мондый шикне белдерүчеләр арасында бер ул һәм мин генә дә түгел. Шундый ук шикне башкалар да белдерә: “Находка, поставившая под сомнение первичность христианства” (Известия, -наука. Ru. 24 ноябрь 2006 ел. Петр Образцов,). Башка шик белдергән галимнәр әллә-ни очрамый. Бүтән булмаска да мөмкин, чөнки бу бик серле әйбер, серле әйберләр турында мәглүмат күп булмый.

Чынлап та серле китап бу. Юнаннар дини яктан беренче христианнар да, яһүдиләр дә түгелләр, шулай булгач, китапны нинди халыктан күчереп алганнар соң? Бу “Җитмеш Аңлатма” үзе аерым китап итеп язылган булганмы, әллә юнаннарга аны кемдер телдән сөйләп биргәнме? Китап борынгы юнан телендә язылган. Шуңа күрә язып алганнардыр, дигән фикергә дә урын кала. Ярый, хуш, әгәр язып алган булсалар, кемнән, нинди халыктан? Юнаннарны уратып алган башка күрше халыкларда андый дин булмаган. Шулай ук Мысырда да. Әгәр Мысырда булган булса, шушы килмешәкләр бу дин белән таныш булырлар иде, чөнки Мысыр белән элемтәгә алар юнаннарга караганда иртәрәк керә. Димәк, юнаннар “Җитмеш Аңлатма"ны башка халык-кабиләләрдән язып алганнар шикелле , дигән фикер туа. Ә мондый, юнаннар белән иртә бәйләнешкә кергән һәм аларга бик көчле тәэсир ясаган халык берәү генә — скифлар гына була.

“Септуагинта”га ("Семьдесят Толкований) ни өчен җәяләр эчендә( Семьдесят Толкований- Җитмеш Аңлатма ) дип өстәмә аңлатма өстәлгән икән? Моның сере юкмы? Булса. нәрсәдә? Димәк, “Септуагинта” дигән гыйбарә юнан телендә түгел, ә бүтән телдә язылган булмаганмы? Аны шул телдән юнннар күчереп кенә алмаганмы? Һәм үзләренә аңлаешлы булсын өчен аны җәяләр эченә алып аңлатмаган-шәрехләмәгәнннәрме? Болай итеп фаразларга нигез юк түгел. "Семьдесят Толкований" ны татар теленә күчерсәң, "Җитмеш Шәрех-аңлатма" килеп чыга. Димәк, ошбу Септуагинта “Җитмеш Аңлатма” була да инде. Мондый сәер сүз колакка каян килеп эләккән ? Күрәсең, юнаннар “җитмеш-йитмеш” сүзен күчереп язганда йә үз телләренә яраклаштырып язганнар, хәрефләре бераз туры килмәгән очракларда сүз әйтелешен төгәл бирәлмәгәннәр.

Китап нинди телдә язылган булган соң? Тарих фәнендә бик күп көнбатыш тарихчылары скифларны төрки кавем дип билгелиләр, моңа шактый дәлилләр дә китерәләр. Көнчыгыш Юнан империясе — Византияне җимерүчеләрнеңдә төркиләр булуы бер дә юкка түгел бит. Димәк, безнең борынгыдан иң якын күршебез грек, румнар — юнаннар булган. XYII гасырның урыс тарихчысы П. Лызлов та скифларны төркиләрнең борынгы бабалары дип яза. XIX гасырда инглиз галиме Х. Паркер да скифларны төркиләр дип атый. Әле борынгы грек галиме Геродот һәм шул чор грек шагыйре Гомер дә Һәм башка бик күп галимнәр скифларны төркиләр беллән бәйли. Бу тарих фәнендә тоташ бер юнәлешне тәшкил итә. Мин дә шушы фикердән чыгып,"септуагинта" сүзен төрки телләр арасында иң бай, иң сыгылмалы татар теле мөмкинлекләре аша тикшерергә булдым. Моның өчен тулы нигез бар. Шулай булган чакта Библиягә килеп кергән байтак гыйбарәләрнең төрки теленнән булуы аңлашыла да инде.

Библиядә төрки сүзләр, атамалар, исемнәр чынлап та бихисап. Алар Тәүрәткә скифлар теленнән юнаннар аша килеп кергән булып чыга.

Тикшереп карыйк: төрки авазы “й-җ” юнан телендә “с” авазына күчкән. Үз чиратында “с” авазы төрки телләрдә икенче "һ" авазы (мәсәлән, башкорт телендә) белән дә бирелә, ә татар телендә “ч-щ-җ” авазлары рәвешендә бирелүе мөмкин. Шушы очракта “Септуагинта” сүзендәге “п” һәм “м” авазлары берберләрен алмаштыралар, шушы очракта “септу”(җепту) сүзе “җимтеш-җитмеш” рәвешендә бирелүе ихтимал. Һәр хәлдә "Септуагинта" эчтәлеге һәм яңгырашы белән татар сүзе “Җитмеш Аңлатма” (Җитмеш шәрех) башка телләргә караганда төрки-татар теленә бик якын. Шушы очракта “Җитмеш аңлатма” китабы борынгы төркиләрнең бабалары —төрки телле скифларның - борынгы дине Тәңречелек Китабы булып чыга түгелме? Шулай итеп, юнаннар тәңречелек диненең күп кенә аңлатмаларын скифлардан язып алган, дип уйларга тулы нигез бар. Библиядә дә (Тора, Ветхий Завет) моңа дәлилләр дә юк түгел. Менә шуннан бер өзек: “Авраам шушы урынга исем бирде: -Иегово – ире” (Бытие 22-нче баш, 14-нче әйтем²).

Тәрҗемәсе шулай бирелгән: “Ходай карар-(хәл итәр)” (урысчадан тәрҗемә минеке). Ә “Иегово йире”, дигән сүзнең мәгънәсе нинәрсә аңлатуы мөмкин? “Иегово” сүзе мәгънәсе белән “йиренеке” (җиренеке) дигән сүзгә бик туры килә. Әйтелеше дә бик якын. “Иегово ире” — “Иянеке-йире-җире” булып чыга. Чынлап-та: йир-җир. Иянеке, ә кем ул Ия? Ә ул Алла Тәңре. Менә монысы берничектә “Алла карар” дигән сүзгә туры килми, әйтелеш ягыннан да, мәгънә ягыннан да. Тәүрәт китабында башка төрки сүзләр дә очрый: (Бытие 5-нче Баш, 9-әйтем), “Енос тудырган Каинана”, дип язылган. Каинана (кайнана) татар телендә "хатыннарның ирләре анасы" була. Аңлашыла, биредә хаталык бар. Аның күчергәндә дөрес язылмавы мөмкин , Йә "каинана" сүзен ялгыш кеше аты – исеме дип аңлаганнардыр? Кайсы телгә карый икән бу сүзләр? Игътибар белән карыйк: “Ирад(т)” – Ир-ат, ирләрне шулай атыйлар. “Иоктан” — болай да аңлаешлы сүз. “Алмодад, Узал, Иске, Кедроламера, Ана, Онам, Бирши, Магог, Билган, Киттим, Аркей, Уц, Акан, Ир, Гирсам” һәм башкалар... Биредә 200 дән артык шундый исемнәр төрки сүз тамырларыннан чыккан. Чынлыкта исә алар исемнәргә бер дә охшамаганнар, хәзер бу сүзләр (хәбәр-"сказуемое"га әверелгән). Бәлки борынгы заманда исем булулары да мөмкин. Әммә алар барыбер дә төрки сүзләр, аларны берничектә урыс-яһүди сүзләре дип булмый. “Узал-усал, иске - иске" инде. Бу сүзләр хәзер дә шушы мәгънәдә йөри. Ана — ана инде, “Бирши-бирше-бирсе-берсе”, “Магог” – мин күк, минем кебек, мин —Тәңре мәгнәсендә булырга тиеш кебек. “Билган”- белгән – белемле, укымыш, хәбәрдар. “Киттим” – китим, барыйм-килим. «Аркей» – арка, “уц” – уч-үч-өч, хәзер дә шул ук мәгнәдә йөри. “Ир”- Ир- кеше. “Гирсам” – кирсам-керсәм” (фигыль), «акан» – аган-агам. Шик юк: болар барысы да төрки сүзләр. Ә төрки-татар гыйбарәләре ничек итеп борынгы Тәүрәт китабына (Библиягә) эләгергә мөмкин иделәр? Алар борынгы юнаннарга скиф кабиләләре риваятләре аша кергән булырга мөмкин. Башкача юл юк.

Килмешәкләр әле ул заманнарда төркиләр белән очрашмаган, үзләрен дә күрмәгән, телләрен дә белмәгән. Шуңа күрә, үзләренә аңлашылмаган кайбер сүз-төшенчәләрне шушы “Җитмеш Аңлатма” да (Септуагинта) киләчәктә том-том итеп шәрехләү өчен ("Тора-Тәүрәтнең ничә том икәнен ачыклавы да авыр!) шул килеш калдырганнар...

“Җитмеш Аңлатма”да язылган Тәңре дине йолаларын үзгәртеп, галәми килмешәкләр Тәүрәт китабын язалар, аның географиясен, анда бирелгән кабилә-халыклар исемнәрен барчасын (күбесен) алмаштыралар. Инде, шулай итеп, яңа дин барлыкка килә. Алар аны яһүди дин(е) дип атыйлар. Үзләрен исраил-израил халкы, соныннан гәүрәйләр дип билгелиләр. Моңа кадәр атсыз-исемсез килмешәкләр бер юлы атлы да, затлы да, динле дә булып китәләр. Ниһаять алар әбиләре әйтеп калдырган максатка ирешердәй нигез, дин эзләп табалар. Шушы идеологик корал белән, алар бөтен җир шарын әйләнеп чыгалар.

Тикшерүне дәвам итик. Менә “Иске Сүз³” китабындагы төрки гыйбарә-атамаларга тартым сүзләр: беренче китап — Бытие, Адәм Галәйһиәссәлам балалары һәм аларның дәвамнары китерелә: - Сиф, аның улы – Енос, аның улы – Каинана, аның улы – Малелеила, аның улы - Иаред, аның улы – Енох, аның улы – Мафусаил, аның улы – Ламех, аның улы – Ной, аның уллары – Сим, Хам, Иафет (Бытие, 5 баб, 3-22-нче әйтемнәр).

Биредә “Каинана” һәм “Малеил” сүзләре үзләренең яңгырашлары белән игътибарны җәлеп итәләр. Каинана — кайн-ана сүзләре бик якыннар, бездә әле бар “кайниш” (урысча — шурин) дигән төшенчә. Биредә "кан-кардәш" мәгнәсе ята, кайнана да, кан кардәше — Кан Анасы була. Ике яшь кеше бергә кушылгач, аларның каннары балаларында кушыла бит. Менә шуңа күрә кайнана – кан кардәше, кан-ана була да инде. Икенче исеме, Малелеил- малеил атамасы төрки-татар сүзенә бик тә охшаган, маллы-ил, баллы-ил, бай-ил дигән мәгнәдә йөртелмәгәнме борынгы заманнарда? Ике сүз бергә кушылып, аерым исем дә булып киитүе мөмкин. Менә шушындый гыйбарәләр арасында Аскиназ, Доданим, Киттим, Мешех, Маш (баш), Уц, Хуш (куш) дигән сүзләргә игътибар итәр идем . Төрки телләрдә кайбер хәреф-авазларның бер-берләрен алыштыру канунын күздә тотып, бу сүзләрне менә болай укырга тәкъдтим итәм: Мешех-Бешек- Пешек. Төрки телләрдә сүз башында күбрәк “б-п” авазлары булганлыгын һәм “б-п-м” авазлары бере-берен алмаштырганлыгын истә тотып, аларны шулай реконструкцияләү дөрескә дә чыга кебек. Ул чакта: “бешек-бишек, пешек-пишек” рәвешендә булып чыгып, бала бишеге күздә тотылуы һәм ят телдә кеше исеме дип тә кабул ителүе мөмкин.

Нух (Ной) Пәйгамбәр уллары: “Сим, Хам, Иафет (1) . Иафет уллары- Магог, Гомер, Мадай, Иаван, Фувал, Мешех, Фирас; (2): Гомер уллары- Аскеназ, Рифат, Фогарма; (3), Иаван уллары: Елиса, Фарсис, Киттим, Доданим (4). Хамның уллары (әтисе тарафыннан каргалган):Хуш, Мицраим, Фут, һәм Ханаан (6). Хушның уллары: Сева, Хавила, Савта, Раама һәм Савтана, Раамның уллары: Шева һәм Федан һәм Нимрод (7-8). Симның уллары: Елам, Ассур, Афроксад, Луд, Арам. Арамның уллары: Уц, Худ, Гефер, Маш” (Бытие, 10-баш⁴, 1- 23-әйтемнәр).

“Ашкеназ, Гефер, Киттим, Маш, Мицера, Уц, Хуш, Фут” –исемнәрен дә төрки-татар тел функцияләре аркылы тикшереп чыгу зарур. Бу исемнәрнең дә әйтелеш-язылышы үзгәргән булулары мөмкин. Әгәр без "Тәүрәт" Тәңре дини китабыннан “Җитмеш Аңлатма” (Септуагинта) буларак күчереп язылган дип кабул итсәк (моңа дәлилләр югарыда китерелгән иде), безнең бу очракта төрки-татар телен файдалануыбыз табиги нәрсә.

Уц-Уч, маш-баш-паш гыйбарәләрен төркигә күчереп тору мәгнәсез. Шулай ук “Киттим-китим-киттем”, “хуш-куш, фут-пут” гыйбарәләрен. Биредә “ф-п” авазлары берсе икенчесен алмаштыра. “Мицрам- Бицрам-Пицрам”ның, ихтимал, борынгы варианты –“бицера-бичер-бичара” булуы, “Гереф-Кереп” тә “г-к“ һәм “ф-п” авазларының шулай ук төрки-татар телләрендә берсе-берсен алмаштыруын исәпкә алсак, “кереп” дигән сүз өстәмә аңлатма тәлап тә итми. “Көнкүреш” китабыннан берничә исемне алыйк: 25-әйтем: “Евер улы Фалек һәм икенче улы – Иоктан" Бу исемнәр дә гәүрәйләр теленнән булмыйча, төрки тел байлыгы икәне әллә кайлардан кычкырып тора.

Әдам Галәйһиәссәламнең барча балаларының дәвамнары китерелсә дә, тик ни өчендер Иафет улы Магогның гына балалары китерелми. Соңыннан кеше сыйфатында түгел, ниндидер куркыныч җанвар сыйфатында Магог Корани- Кәримдә китерелә һәм карачкы рәвешендә сүрәтләнә. Башта Магогны Адәмнең оныгы дип язсалар, соңра инде аны икенче төрле сыйфатта күрсәтәләр. Бу очраклы түгел, дип уйларга нигез кала. Магог дигән гыйбарә төрки-татарның “мән-күк” сүзенә охшаган. Тарихта Күк төркиләр дәүләте билгеле. “Маг-мән” “гог-күк” һәм бу исем төркиләргә бәйле булгач, Магогны төшереп калдыралар. Гарәп-хазар сугышларын искә төшерик. Алар яңа эраның YII гасырында башланып 150 ел дәвам итә. Бу сугышларда гарәпләр бик күп югалтуларга дучар булып, тәмам көчләрен җуялар. Һәм ислам динен корал белән башка халыкларга тагудан туктарга мәҗбүр булалар. Көрьән –Кәримнең YIII гасырда — хазрәти Госман халифлек иткән заманда китап булып басылганын искә төшерсәк, Нух Пәйгамбәрнең оныгы (Библия буенча) – Магогның ни өчен бер әкияти ерткыч-җанвар сүрәтендә бирелгәнен аңларга була. Чөнки төрки хазарлар 150 ел буе гарәпләр белән сугышып, үз җирләрендә ислам динен таратырга бирмиләр. Үзләре дәүләткүләм яһүди дингә күчәргә, нәтиҗәдә, дәүләт буларак җимерелүгә дучар ителәләр. Биредә төркиләрнең тәккәберлегеме, әллә гарәпләрнең дорфалыгы хәлиткеч роль уйнаган — әйтүе авыр. (?)

Тагы шунысына игтибар итми булмый. Юнаннар тарихчысы Геродот китергән скиф риваятендә скифларның атасы Тагарма-Таргитайның икенче улының исеме – Афроксай. Баксаң. шушы “Көнкүреш ("Бытие”) китабындагы – Афроксад һәм Геродот китабындагы скифлар башлыгы Тагарма-Таргитай улы –Афроксай берүк кеше булып чыгалар түгелме? Тик Геродотта кушымтасы —“сай”, дип, ә Библиядә — “сад” дип бирелгән. Аларны берүк скиф исеме дип уйларга нигез бар.

“Афросад уллары: Сала, Сала улы Евер. Евер уллары: Фалек, Иоктан. Иоктан уллары: Алмодад, Шалеф, Хацермавеф, Иерах, Гадорам, Узал, Дик, Овал, Авималех, Шев, Офир, Хавил һәм Иовны. Яшәгәннәр Мешәдән Сефарга чаклы көнчыгыш таулар ягында” (Бытие, 10 баш, 22-30-әйтемнәр).

“Евер, Иоктан, Хацермовеф, Гадорам, Узал, Дике” – болары да төрки сүзләр. Годорам — котыр-кутыр, “ам” —ят тел кушымтасы. Евер — әвер-авыр дигәнне аңлатуы мөмкин. Төрле фаразларга урын кала, ул заманнарда “авыр” сүзе “әвер” формасын да әйтелергә мөмкин , күчереп яза-яза “евер” рәвешендә килеп чыгуы мөмкин. “Иоктан” сүзе болай да аңлашыла. “Хацермавеф”ны тикшерсәк, “к(х)ацер-качер-качыр”, “мовеф” исемнең икенче яртысы булып, “Кацермовеф-кацырмавеб-качырмавеб- “качырмадык” булгандыр, дип уйларга нигез бар. Кайбер төрки исем-атамалар борынгы арамей исем-атамаларына алыштырылуы мөмкин. Мондый төрки сүзләр-атамалар-исемнәр "Тәүрат" китабында тулып ятадыр.

Муса Пәйгамбәрнең (Моисей) икенче китабы – "Бетү" ("Исход". 2 баб. 21-22-әйтемнәр): Моисей өйләнә Мадиам бәге⁵ кызы Сепфарга. Уллары туа – Гирсам. “Мин бу исемне шуңа куштым, чөнки мин бу җирдә килмешәк”, — дип аңлата Муса-Моисей. Гирсам-Кирсам-Керсәм үзгәрә-үзгәрә "гирсам-кирсам-керсәм"гә күбрәк туры килә. Йортка керү” — “примак”мәгнәсендә дә булуы мөмкин.

“Алла әйтә Мусага: Мин Булган Көч (Сущее, Иегово)” (Исход. 3-баб, 14-әйтем). Сущее сүзе “Иегово” дип китерелә. Биредә бу ике сүз мәгнәви яктан бер-беренә туры киләме-юкмы, төгәл генә әйтеп булмый. Бәлки Сущий — Булган Көч, Көчкә Ия дигән мәгнәдәдер. Чөнки Иегово сүзен икегә бүлсәң, Ие(я) — Хуҗа, чынлап та Алла дөньяда барча әйбергә хуҗа, аны беркем дә дә тудырмый, дигән мәгънәгә кайтып кала. Ә “гово-кого”- сы урыс телендәге кушымтага, “Кемнеке?” дигән сорау булып, сыйфатка әйләнә.

Тәүрәт китабында шушындый төрки сүзләр бихисап, дидек. (Алар Гайса Пәйгамбәр?) Иисус Навин китабында да бар: “Билган, Ана, Ир, Ор, Енак, Шешей, Ахимен, Кедес, Телем дигән исемнәре. Тикшереп карасаң: Билган – Белгән-белемле-булдыклы мәгнәсенә ия. Ана – барчабызга да аңлашыла. Шулай ук –Ир сүзе дә, Ор-сук (сок), (Иусус Навин, 15 баб, 22-62 әйтемнәр). Енак- енәк-янәк "йән-ян-җан" мәгънәсендә булса кирәк. Шешей — шеш, калку, эре — зур мәгнәсенә ия, Ахимен — “х” авазының төрки телләрдә соңгы алынма аваз икәнлеген истә тотып, Акмын дип исәпләргә урын бар. Акмын — ак мин, чөнки “мын” сүзе “мин” дигән төшенчәгә ия, димәк, акмын- — ак төсле-чырайлы кеше-бала. Шулай ук, Кедес, Телем исемнәре дә татар теленә тартым, “кедес-кетес-китес(ш), “телем” – кисәк, ипи телеме (кисәге) шушы мәгънәдә сүз хәзер дә актив кулланышта.

“Ахау”— бу хатын-кыз исемендә төрки телдә “х-к-г” авазларының бер-берләрен алмаштыру гадәтләрен искә алып, “Акау-Агау”рәвешендә булган дияргә нигез бар. “Иегово” —Алла исеме.

“Гацор, Хадафа, Хецрон, Амам, Шема, Ацем, Иим, Кесил, Хорма, Циклаз, Мигдал, Шарухен[2] - Шарухань, Сансана, Ештаол, Ашна, Цора”; таулар: “Шамир, Иатыр, Сохо, Ианум, Елтекон, Мидин, Ирмелах, Ен-гади” (Иисус Навин, 15 баб, 1-21 әйтемнәр) .

“Гацор, Хадаф, Хецрон, Ацем, Иим, Ештаол, Ашна, Цора”. Беренчедән, биредә “ц” авазының актив кулланышта булуына игътибар итәргә кирәк. Бу аваз кайчандыр кыпчаклар бабасы булган хазарларда, кыпчакларда актив йөргән, аларның дәвамы булган мишәрләрдә дә бүгенге көнгәчә актив кулланышта. “Хецрон- Хецер ("он" — кушымта) — кечер, кичер- кичәр; кацор-гацор-качыр”; “хадаф-кадап; ацем-ачем, ацы-ачы-әче; иим-иям (хуҗам), Тәңре; ештаол- ешта-ол, яштә-ол, яштә-ул; ашин – ("а" кушымта)— аш-әш-әшнә; цора-чора-чура, су-елга, чура-хәрби төркем, гаскәр. Татар телендә шушы исем-атамаларның менә күпме вариантлары бар, ят сүзләр булса, вариантлары булмас иде.

Левит китабы, 25 баб, 5-әйтем. Анда шулай яңгырый: “Әгәр туганнар бергә яшәгән булсалар, бер туганы үлсә, баласы булмаса, иренең олы туганы бу хатынны чит якка җибәрмәскә, аңа өйләнергә тиеш⁷”. Мондый гадәт төрки-татарларда да булган, тик абыйсы хатынын балалары белән ала торган булган. Бу гадәт татарларда яшәп килгән 20-нче гасыр башына чаклы, әле дә очраштыра.

“Хеврон элгәре Кириаф- Арба дип аталган булган” (14-баб, әйтем 15).

“Хеврон шәһәре элгәре “Кириаф-Арба” дип атала булган (Ис.Н. 14 баб, 15 әйтем).

Нәрсәне аңлатырга мөмкин “кириаф-арба” сүзе? Хеврон шәһәре элгәре “Кириаф-Арба” дип аталган, соңыннан ни өчендер исемен үзгәртә. Биредә шундый хәлнең булуы мөмкин: башка халык-кабилә тарафыннан басып алынуы аркасында халык китеп барган. Чөнки халык үзе күнегеп беткән, үз теленә ятышлы төбәк атамасын үзгәртергә яратмый.  Моны бары тик башка, басып алган чит-ят кавем гына эшли. “Кириаф” сүзе “кереп-карап” дип яңгыраган булуы мөмкин. Төрки телләрдәге авазлар алмашын, чит телдәге “ф” авазы төрки телләрдә “п-б” авазларына алыштырылуын, ә семит телендә шушы ук сүзләрнең башкача яңгырашта булуларын онытмыйк, дип кабатларга мәҗбүрмен. Төрки-татар телләрендә борынгы вакытта “ф” авазы бөтенләй булмаган, шушы авазны “п-б” авазлары алмаштырган. Ә семит телләрендә (гарәп, яһүд), киресенчә, “ф” авазы актив кулланышта булган. “П” авазы исә бөтенләй дә булмаган. "П" авазын гарәп әлифбасына фарсылар кертә, соңрак төрки-татарлар аңа “ч-ж-ю” авазларын өсти. Шушыннан чыгып, “кириаф-кирип-кереп” мәгнәсенә ия сүз дип әйтеп буладыр. Сүзнең икенче яртысы — арба. Ул аңлашыла. “Арба-кергән” (сыйган) төшенчәсе төбәкнең борынгы архаик атамасы булырга тиешле. Бүгенге сөйләм-тел кагыйдәсе буенча “кергән-арба” дип сөйләшеп булмый, ә менә борынгы заманда ничек сөйләгәннәр — монысы әлегә караңгы.

Иудеяга күчкән шәһәрләр, җирләр исемлеге китерелә: Дала Син, Цин, Кадес-Верне, Хецрон, Аддар, Ацмон, Беф-Хогле, Беф-Араве, Богана, Девир, Ахор, Галгала, Емек Ен-Шемеш, Ен-Рогал, Иевус, Иерусалим, Ваал, Кириаф-Иарим, Таулар Сеир һәм Иарим, Кесалон, Елтеке, Фамнор-Саран” (Иес. Н.11. б. ә ?).

Син төркиләр кабиләсе, цин – чин, кытайларны төркиләр шулай атаганнар. “Алдар”- алдый, алдалак, аңлатып торасы юк, мәгнәсе ачык. Шул ук китапта җир-су атамалары бирелгән: Енак, Шешая, Ахимана, Фалмая, Ахсу-кыз⁸, Гофонил, Кеназ, Кавицеил, Едер, Иагур,..Кедес, Асор,..Телем,..Гацор (кацыр?), ..Амам, Шема,..Ацем, Иим,.. Цикла, Мадмана, Сансана, Шелихим, Аин,..Ештаул, Цора, Ашна...Мигдал-гад, Ашан, Кеила,..Азот- таулар. Шамир, Иатир, Сохо, Ианум (шәһәр исеме), Елтекон, Мизин, Ирмелах, Ен-гади” ((Ииусу Навин, 15 баш, 1-21 әйтемнәр).

Әле китергән сүз-атамалар да алда әйтелгән фаразларга өстәмә дәлил булып торалар. “Богана. Девир (тевир?). Хецрон (кецрон-кецрәк?), Галгала (калкала-кал-кала) Емек (йомык?), Ен-Шемеш (ен-ян-шем-цем-чем-сем) – еш, биредә кушымта булса кирәк. Колонизация кануннары буенча, үзләренә атап йөртергә җиңел булсын өчен басып алучылар җирле сүзгә кушымта кушып, яңа сүзләр барлыкака китерергә яраталар. Биредә үзгәрешсез бирелгән “Богана” үзенә иктибар итми булмый. Төрки сүз "багана" семит теленә ятышлы рәвештә “богана” сыйфатында бирелә. Шулай ук; “Енно-янә(?)- Иевус- ия-баш”, хәзердә төрки-татар телләрендә “ия-баш-Иябаш” атамаларын очратып була.

Менә шушы сүзләр һәм алда китерелгән исем-атамалар күрсәтәләр дә инде аларның төрки-татар сүзләр-атамалар икәнлеген. Минемчә, моңа төрки тәңречеләр китабыннан күчереп язылган Тәүрәт китабы шиксез дәлил булып тора. Хәйләдән башка нәрсәне белмәгән килмешәкләр төрки телне мөмкин кадәр бозып, үзгәрешләр кертеп, күп исемнәрне семит телләре кагыйдәсенә күчереп, үзләренә күктән төшкән Дин Китабы дип күрсәтергә тырышканнар. Шуның өчен дә китапта гәүрәйләр уртада, бар дөнья, кояш тирәсендәге йолдызлдар кебек, алар тирәли генә әйләнә, аларны гына кайгырта һәм аларны гына яктырта. Аллаһы Тәгалә дә, имеш, аларга, гәүрәйләргә, ничәме-ничә мәртәбә, тугры булырмын дип ант итә, аларның туктаусыз кылган гоняһ эшләрен ярлыкап килә, үзләрен туктаусыз үгетли. Аларга якшы-җиңел тормыш, дөньяга хуҗа, барча халыкларга – баш булырсыз, дип, вәгъдәләр бирә. Әле алда кеше ышанырдай булмаган Тәүрәт китабыннан үрнәкләр китерелер, укырсыз, укучыларым. тагын да кат-кат уйланырсыз! Мөмкинме мондый хәл? Мөмкин икән шул. Менә шушы килмешәкләр, төрки динен, төрки телен үзләштереп, аларга үзгәрешләр кертеп, җир йөзендә бар тарихны бозып яздылар. Шулай итеп, алар үткәндә үзләренә агулы орлыклар чәчте һәм бүген килеп, телибезме без-теләмибезме, уңышларын җыялар, ә без, төркиләр һәм башка телдәге меңләгән каваемнәр, аңыбызны җуйган хәлдә мәсьәләнең асылына төшә алмый иза чигәбез.

Әйдәгез, укый башлыйк.

“Фиргавен: мин сезгә бирермен Мысырда⁹ иң якшы уңдырышлы җирләр, яшәгез, шушы җирдән туенырсыз" ("Есть тук земли" диелә). Шулай итеп чакыра Фиргавен Якубны балалары белән

(Б. 45 баб, 17-20 әйтемнәр).

Биредәге “тук-туклану” сүзенең төрки сүз булуына шик юк. Тәүрәттә дә ошбу сүз шушы ук мәгънәдә китерелгән, чөнки “есть тук земли” әйтемен башкача аңлап та, аңлатып та булмый. Тук-аш мәгнәсендә бирелгән, чөнки кеше ашагач кына тук була: “есть тук земли”.

ӨЧЕНЧЕ ПАТШАЛЫК КИТАБЫ

“Асаның әнисе – Ана ясаган үзенә пот: Астарты” (3-нче Патшалык китабы¹⁰, 15-баб, 13-әйтем). Биредә Ана исеме китерелгән, бу сүзне шулай ук татарга аңлатасы юк.

ДҮРТЕНЧЕ ПАТШАЛЫК КИТАБЫ

“Алдома Пәйгамбәр, Шалум хатыны”,( 4-нче Патшалык китабы, 22-баб, 14-әйтем).

“Алдома-алдама” Пәйгамбәр алдакчы булмый, чөнки ул, Пәйгамбәр, Алла тарафыннан кешеләргә җибәрелгән аларның яшәү рәвешен, дини нигезләрен аңлатмак өчен. Бик үзенчәлекле бу сүз. “Алдома" Ул "алдама-ялганлама” дигән мәгънәгә барып тоташуына шик тудырмый. “Шалум" семитның үз сүзе "шолом-сәлам" дигәннән алынуы мөмкин.

БЕРЕНЧЕ КИТАП ПАРАЛИПОМЕНОН

“Шешер улы”..(1- к. 4-баб, 2-әйтем), “Цорян кавеме” – татарда хәзер дә бар шундый атамалар; чурайныкылар – цорайныкылар (нәсел), “уллары Ишма, Идбаш (1-нче китап Паралипоменон, 2-баш, 18-әйтем 3-әйтем).

Идбаш”.- Ишма-ишмә. “Кирәкмәгәнне ишетмә” дигән гыйбәрә бар татарда. “Идбаш-Итбаш” – “д-т” авазлары берсе-берен алмаштыра төрки сүзләр. Андыйларны еш очратып була. “Ит- ит, бәлки “ит-эт”, “баш” сүзе биредә кушымчадыр, төрки-татар сүзенә тартым исем. “Шешер улы”, бәлки бу сүз “шеш” сүзеннәндер; аның “шеш”(шишка) – түрә мәгнәсендә булуы да бар, “шеш” калкулык урынны да билгели, шулай ук “шеш” дип авырткан җирне дә атыйлар.

“Иуда уллары, Ир, Онан.( 1 к. П. 2-баб, 3-әйтем)

Ир — ир дигән сүз инде, “онан” бәлки кайчандыр “аннан” булгандыр, чөнки борынгы сүзнең дөрес язылышын әйтеп булмый, шулай булганда, бу гыйбарә татар теленә карый.

“Иаким һәм Хозева да торучылар - Иоаш, Сарыф”.( 1 к.П. 4-баб, 22-әйтем).

Иоаш – юаш. Сарыф - юкка чыгару, әләф-тәләф итү, гарәп сүзе.

“Авраама (Ибраһим) туганы Нахор; өйләнәләр, Ибраһим Сарага, Нахор Арон кызы Милкага, Иске оныгына; Сара балага узалмый, (бесплодна) баласы булмый” ("Көнкүреш" китабы, 11 баб, 29 – 30 әйтемнәр).

Биредә “Иске” сүзе шиксез төрки-татар сүзе, тик татарлар иске дип түгел, бу (анохранизм билгесе)карт, борыңгы, элекке диләр. Тәүрәттә шикле урыннар бихисап, мәсәлән, пәйгабәрләр гавамны алдарга өйрәтәләр (Авраам-Ибраһим, Яков-Якуб). Авраам хатыны Сараны сеңелем дип күрсәтә (Бытие 12 баб, 10, 20 әйтемнәр), Исхак (Исаак) хатыны Ребекканы шулай ук сеңелем дип атый (Б.26 баб, 7-9 әйтемнәр). Ребекка улы Якубны алдарга өйрәтә ("Көнкүреш", 27 баб, 1-30 әйтем).

“Синең туганың килде, хәйлә белән фатихамны алды” ("Көнкүреш", 27 баб, 35 әйтем).

Шундый ялган-алдаулар тулып ята Тәүрәт битләрендә. Менә ("Көнкүреш", 30 баб, 28-34, 37-43ә-р) Якуб хәйлә белән үзенең алачак малын арттыра, тапкырлык, зирәклек күрсәтә. Хатыннар Рахилә белән Лиягә әйтә: “Әтиегез миңа ачулы, әммә әтиемнең Алласы минем белән, ул әтиегезның малларын аңардан алып миңа бирде”(Б. 31 баб, 1-9 ә.).

“Табыш малына хыянәт итү пәйгамбәргә һич дөрес булмас. Бер кеше хыянәт итсә, (алдаса – минем искәрмә. М. М.), кыямәт көнендә шул хыянәте белән миңа килер. Аннары һәрбер кеше кылган эше буенча тиешле җәзасын алыр, тиешсез җәза белән золым ителмәс” (Коръән 3 сүрә, 161 аять).

Көръәни-Кәримнең менә шушы аятьләрендә исә алдау тыела: “Алыш-биреш эшләрендә нәрсәгезне үлчәгәндә яхшылап үлчәп бирегез, кеше зарарына киметеп үлчәүләрдән булмагыз. Үлчәгәндә тигез, дөрес үлчәүләр белән үлчәгез! Үлчәгәндә хыянәт итеп, кеше хакына кермәгез, вә фәсәд, золым эшләрен кылмагыз, явызлыкны җир өстенә таратмагыз!” (Корьән. 26 сүрә, 181-183 аятьләр.)

Көрьәни-Кәримдә алдау тыелса, Библиядә киресенчә, Пәйгамбәрләр үзләре алдыйлар, алдарга өйрәтәләр, шулай ук хатыннарын да, хәттә Пәйгамбәрләрнең үзләрен дә алдыйлар (Мәсәлән, Ревекка Исхакны). Димәк, кирәк чакта хәйлә корырга ярый, ягни алдарга рөхсәт ителгән, дип аңларга була. Шушы хәл тора-бара килмешәкләргә башка кавемнәр арасында шактый өстенлекләр бирә, шулай итеп. өстенлек килмешәкләргә күчә. Биредә Аллаһы Тәгаләнең гәүрәйләргә биргән өстенлекләре күренми, ә бәлки аларның дин кагыйдәләрен үз кирәклекләренә яраклаштырулары гына күренә.

Якуб уллары, мәсәлән, үзләрен явыз мәкерле итеп күрсәтәләр. Эш болай була: “Якубның кызы Дина, бер көнне сәхрага чыга; кыз бик матур, күрше бәкнең улы Сихем аңа гашыйк була, кызны тотып ауанный. Кайткач әтисе Елмордан миңа шушы кызны  хатынлыкка сора, дип үтенә. Әтисе риза була. Баралар кызны сорарга. Якубның уллары кырдан кайткач, сеңелләренең хәлен белеп алгач, үч алырга исәп тоталар. "Ярар, без риза, — дигән була алар. — Тик бер шартыбыз бар: без сеңелебезне сөннәткә утыртылмаган кешегә бирәлмибез. әүвәлдә сөннәткә утырсын". Егет моңа ризалаша. Якуб уллары әйтәләр, "Әгәр дә сезнең барча ирләрегездә сөннәткә утырсалар, без кардәшләрчә бердәм яшәр идек, ул-кызлар белән алмашып," — диләр Якуб уллары. Елмор бәк белән аның улы Сихем үз кешеләренә бу теләкне җиткерәләр. Озак та үтми алар барча кавеме белән сөннәткә утыралар. Ике көн узгач, Якуб уллары төнлә коралланып күршеләренә һөҗүм итеп, бар ир-егетләрне үтерәләр, шул исәптән Сихем белән Елморны да. Бар малларын талыйлар (Б.34 баб, 1-29 әй.). Шулай итеп, күрше халыкны алдап, үз гадәтләрен аларга тагып, төнлә юлбасарларча ташланалар һәм үтерәләр үзләрен.

“Израил (Якуб) күчеп китә бар гаиләсе белән Мысырга..Якубка төшендә Аллаһ әйтә: "Мин синең әтиеңнең Алласы, курыкма, Мысырга бар. Мин анда синең нәселеңнән зур халык булдырырмын. Мин дә синең белән Мысырга барырмын, Мин ук сине Мысырдан кире чыгарырмын. Улың Йосыф (Иосиф) сине үз кулы белән җирләр”(Б.46 баб, 1-5 әйтемнәр (?)

Ни өчен Аллаһы Тәгалә шушы алдакчы гәүрәйләргә булыша, алдаган өчен җәза бирми? Күренеп тора, гәүрәйләр Мысырга ачлыктан качып үзләре күченә, шушы күченүне соңынан “Мысыр әсирлеге” дигән ялган фикер тараталар. Бик сәер күренеш: Тәүрәт Алласысының шушы гәүрәйләрне җитәкләп йөрүе күңелгә шик-шөбә өсти. Ничек була ала бу? Аллаһны адәмнәрдән бер кемсә дә күрәлми торган Илаһи Зат, ә менә гәүрәйләр белән Ул, Аллаһы Тәгалә, кочаклашып йөри булып чыга?

"Көнкүреш" китабында китерелүенчә, Мысырга килгән (күчкән) гәүрәйләрнең саны нибары 70 кеше (Б. 46 баб, 27 әйтем).

Мысырда да ачлык башлана, игеннәр уңмый, шуның белән Йосыф Пәйгамбәр оста файдалана: “Йосыф Мисыр халкына иген бирә, алардан табуны белән ат, куй көтүләрен тартып ала; шушы юл белән барча Мисыр халкын коллыкка дучар итә. “Мин сезләрне җирләрегез белән Фиргавен өчен сатып алдым”, ди, “уракның 5/1 өлешен Фиргавенгә бирерсез, калганнары үзегезгә булыр", ди. (Б. 47 ббш, 19-24 әйтемнәр).

Уңышның биштән бер өлешен Фиргавенга салым итеп түләү гамәли бурыч булса, малларын көтүләре белән алу — бу бит инде чынлап талау дигән сүз.

“Шулай итеп, Мысыр җирләрендә Г(к)есем дә, Израиль (халкы) яши башлады һәм күпләп үрчеде, шушы җирләргә хуҗа булды” (Б. 47 баб, 27 әйтем).

Гәүләйләрнең “Мисыр әсирлеге” башына килик әле. Хәйләкәрләр тиз үрчеп, 430 ел эчендә аларның саны берничә миллионга җитә, ә алар Мисырда "коллыкта чакта" нибары 70-ләп кенә иде...

“Чөнки әле ике ел ачлык җирдә булачак: һәм тагы биш ел. Шушы елларда урмаслар һәм сукмаслар (ни орать, ни жать не будут.) (Б.47 баш, 27 щйтем)

Шушы сүз “орат” берничек тә мантыйка сыймый, чөнки “колониаль” телдә берни аңлатмый, шуңа күрә “жать” дип өсти. Бәлки оригинальдә “уру-урмак” дип язылган булгандыр? Шушы хәлдә барчасы үз урынына туры килә. Урак өсте, уңышны җыю-уру гади эш. Тәүрәтне “Җитмеш Аңлатмадан” күчереп язучыларга кайбер сүзләр-терминнар аңлаешсыз булган, шуңа күрә өстәмә итеп “жать” сүзе өстәлгәнгә охшый.

ЙӨГЕНҮ (Исход).

“Израиль уллары-кызлары бик ишәеп, көчәеп киттеләр, бар Мисыр җирләре алар белән тулды. Мисырның яңа Фиргавене борчыла башлады, Йосыф вафатыннан соң” (И. 1-баб, 7 әйтем). Фиргавен яһудиләрнең ир балаларын тугач ук үтерергә, дигән әмер чыгарды. Әммә Шифра һәм Фуа исемле бала табучыларга ярдәм күрсәтүчеләр Фиргавеннең әмерен үтәмәделәр” (Ис.1 баб, 15-16 әйтемнәр).

Аңлашыла: Мисырдан менә ни өчен китәргә мәҗбүр була икән гәүрәйләр. “Бик нык үрчеп” Мысыр дәүләтенә гәүрәйләр ягыннан куркыныч яный башлагач кына Фиргавен гәүрәйләрнең саннарын чикләү ниятендә аларның яңа туган ир баларын үтерергә куша. Монысы инде гәүрәйләргә куркыныч.

Муса (Моисей) Пәйгамбәрнең тууына килик. (Исход) Йөгенү, 2 баб, 2 әйтем), Муса мисырлыны үтерә һәм кача (Йөгенү,2 баб, 12 әйтем), Муса өйләнә Мадиам бәге кызы Сепфарга. Ул аңа таба ир бала, аңа Гирсам (Кирсам-керсәм) дип исем кушалар, чөнки Муса "мин бу җирдә килмешәк” дип белдерә (Йөгенү.2 баб, 21-22 әйтемнәр).

III –НЧЕ КИСӘК

ГӘҮРӘЙЛӘР АЛЛАСЫ

“Алла Мусага әйтә: " Мин Төп Җан Иясе (Сущее), Израил улларына шулай дип әйт, мине сезгә Төп Җан Иясе җибәрде диген” (Исход) Йөгенү, 3 баб, 14 әйтем). - “Минем булмышым Төп Җан Иясе”. Туры киләме бу очракта тулысынча Төп Җан Иясе” гыйбарәсе мәгнәви яктан әйтеләсе фикергә. Тәүрәттә эчтәлек гел кабатлана. Мин шушы тәртипне сакларга тырышам. Башкача язсаң, Тәүрәттәге язу тәртибе бозыла, шуңа күрә миндә дә кабатлаулар күп.

“Муса сакау телле була” (Йөгенү. 4 баб, 10 әйтем). “Сепфора кулына таш пычак алып, улын сөннәткә утыртты.” ( Исход) Йөгенү, 4 баб, 25 әйтем).

Сепфора (Сафура?) Мадиам бәге кызы, алар кайдан өйрәнгән ир балаларны сөннәтләргә? Мадиамнар Израил кавеменнән түгелләр бит? Димәк, ир балаларны сөннәткә утырту бер яһудиләрдә генә булмаган дияргә урын бар булып чыга? Бәлки шундый гадәт гәүрәйләргә чаклы да булгандыр? Әйтик, тәңречелек тәгълиматы буенча борынгы төркиләрдә? Сөннәткә утыртуны гәүрәйләргә гына кайтарып калдыру дөрес булмас кебек.

“Чыктылар Израил балалары Рамзестан һәм Сокховтан, 600 мең ирләр, бала-чагаларны санамыйча (Йөгенү, 12 баб, 37 әйтем)..Мисырда яшәделәр 430 ел” (Исход) (Йөгенү. 12 баш 40 әйтем).

Муса пәйгамбәр, Ибраһим пәйгамбәр токымыннан түгел, ә ерак туганы “Левит токымыннан. Алардан берәү өйләнә шушы нәселдәге кызга. Ул ир бала таба, өч ай баланы караганнан соң, баланы камыштан үргән әрҗәгә салып, Нил елгасы ярында калдыра” (Исход) Йөгенү. 2 баш, 1-5 әйтемнәр).

“Муса Пәйгамбәр бер көнне көтүе белән ераграк киткән..Шунда куаклар арасыннан аңа Алла дәшә:" Муса! Бирегә килмә, аяк киемеңне сал, бу изге урын. Мин синең атаң Ибраһим, Исхак, Якубларның Алласы. Мин халкымның Мысырда, аларның зарларын, җәфаларын, михнәтләрен күрдем...Мин килдем сезләрне коткарырга мисырлылар кулыннан, чыгарырга шушы җирләрдән..Күрәм, ничек мисырлылар рәнҗетәләр сезләрне” (Исход) Йөгенү. 3 баш, 1-9 әйтемнәр).

Нинди михнәтләре гәүрәйләрнең булган Мысырда, кайда алар ачлыктан котылу юлын эзләп киләләр. Фиргавен аларга җир бирә, ачлык үлемнән коткара, алар Мысырда күпләп үрчиләр, хәттә Мысыр дәүләте киләчәге куркыныч астына куела, гәүрәйләр күпләп артканга күрә.

Кызык! Ни өчен Алла күрмәгән булган икән башка халыкларның җәфаларын, зараларын, мохтаҗлыкларын борынгы заманнарда? Бичара халыкларның бүгенге хәлләрен? Нигә ул бер гәүрәйләрне генә кайгырта?

“Мисырлылар алдында күрсәтермен мәрхәмәтемне сезләргә. Мисырдан киткән хәлдә буш кул белән китмәссез! Хатыннарыгыз күрше мисырлы хатын-кызлардан, танышларыннан сорап алсыннар алтын-көмеш әйберләр, бизәкләр, зиннәтле өс киемнәре! Шушы мисырлылардан алган киемнәргә киендерегез ул-кызларагызны, бала-чагаларыгызны, талагыз мисырлыларны”! (Исход) Йөгенү. 3 баш 21-22 әйтем).

Нәрсә, Аллаһы Тәгалә Үзе өйрәтәме гәүрәйләрне күршеләрен таларга, әйберләрен алып качарга? Хикмәт!.. Билгеле, мондый хәлнең булуы мөмкин түгел, бу —Аллаһы Тәгаләгә яла ягу була, ширк. Ә алар ни өчен Аллага шундый яла ягудан куркмыйлар? Димәк, алар Аллага ышанмыйлар. Димәк, аларның башка, без аңлап җитмәгән, үзләре генә белә торган серләре бар!..

“Мин вәгъдә биргән идем аларга (Ибраһим, Исхак, Якуб), Ханаан җирләрен аларга бирермен дип” (Исход) Йөгенү. 5 баш, 4 әйтем).

Менә монысы тагы да ышанырлык түгел. Ничек инде Аллаһы Тәгалә бәндәгә вәгъдә бирсен?! Әле соңгарак Аллаһы Тәгалә тугъры булырмын дип гәүрәйләргә ант та итә!..

“Хезмәт кылыгыз Ходайга, үзегезнең Аллагызга һәм Ул сезнең тәгамнарыгызны, суларыгызны бәрәкәтле итәр, һәм сезләрдән авыруларны алыр” (Йөгенү. 23 баш, 25 әйтем).

Монысы аңлашыла, чөнки Алла юлында булырга кирәк, менә шул инде Аллага куйган хезмәте бәндәнең. Биредә каршылык юк сыман тоелса да, Аллаһның гәүрәйләргә алдагы вәгъдәләре ничектер сәер тоела.

“Җир йөзендәге бар халык Аллаһ дошманы, чөнки Аллаһ аларны бирә гәүрәйләр кулына һәм җир халыкларына каршы хәрәкәттә гәүрәйләргә ярдәм итә” (Исход) Йөгенү. 23 баш, 27 әйтем).

Менә монысы инде чиктән ашып чыккан гайбәт. Ничек Аллаһ халыкларга дошман булсын, ул бит барча тереклек вә халыкларны бар итүче!.. Һәм дә ни өчен әле Аллаһ гәүрәйләргә бүтән халыклар өстеннән өстенлек бирергә тиеш? Барча халыкларны да Алла үзе яраткан бит? Шулай булгач, аңа бар халыклар бертигез якын булырга тиешләр иде, әгәр алар үтәсәләр Аллаһ кушканны. Ә кем әйтә башка халыклар Аллаһ кушканны үтәмәгәннәр дип? Гәүрәйләр! Буламы соң алар сүзенә ошанып? Соң гәүрәйләр үзләре Алла кушканны тотмыйча төрле гонһларга баттылар түгелме?

“Күрделәр алар Израил Алласын. Һәм Аның аяк астларында зәп-зәңгәр сапфир, нәк күк йөзендәчә, күк төстә” (Исход) Йөгенү. 24 баш 10 әйтем).

Димәк, Израилның махсус үз Алласы бар? Ул башка халыкларны сөйми, яратмый, дошман күрә? Ачык итеп шулай диелгән бит? Ә башка халыкларның да үз Аллалары булырга тиешмени? Шулай булып чыгамы?

“Аллаһы Тәгалә Мусага боера: әйт Израил кәвеменә, алар миңа бүләкләр китерсеннәр! Һәр кайсысы, тырышлыгы булса, миңа бүләк китерсен! Китерсеннәр миңа алтын-көмеш һәм бакыр!" (Йөгенү. 25 баш, 3 әйтем, 5-7 әйтемнәр).

Гәүрәйләр Алласы биредә комсыз, алтын-көмеш яратучы итеп күрсәтелә. Аллаһыбыз шулай алтын-көмешкә мохтаҗмыни? Ул бар дөньяны яраткан, җирне-күкне, бар тереклекне, кешеләрне, малларны, алтын-көмешне яраткан Зат, шуңа мохтаҗмыни? Аллаһ моңа мохтаҗ түгел, ихтимал, биредә сүз чынлап-та икенче гәүрәйләр Алласы турында гына бара торгандыр. Коръән-Кәримдәге Аллаһ башкадыр, берүк түгелдер, дигән уй-фикерләр туа шушы сүзләрне укыгач.

“Алтыннан эшлә ике фәрештәнең сынын” (Исход) Йөгенү. 25 баш 18 әйтем).

Ә менә моңа кадәр Аллаһ шулай боера:”Мин синең Аллаң, кем сине чыгарды Мысырдан, коллыктан коткарды. Хактыр, минем каршымда синең башка Аллаларың булмас. Ясама үзеңә табына торган пот һәм бернинди сүрәт ясама, җирдән-күктән һәм җир астыннан” (Йөгенү. 20 баш, 2-4 әйтемнәр).

Менә шундый каршылыклар Тәүрәт битләрендә тулып ята. Аллаһ гәүрәйләрне йә каргый. йә куркыта, йә гәүрәйләрдән вакланып нәрсәдер үтенә, ә үзләрен туктаусыз гафу итә.

“Аллаһ: — Мин ант иттем Ибраһимга, Исхакка, Якубка, әйтем, синең токымнарыңа бирермен шушы җирләрне, дип. Җибәрермен синнән алда фәрештәләрне һәм алар куарлар аморейларны, хетләрне, фрезләрне, евейләрне һәм иевусларны” (Йөгенү. 33 баш, 1-2 әйтемнәр).

Библиядәге шушы юллар дәлил булып торалар түгелме югарыда әйткән фикергә? Төрки-татарның Тәңре китабын гәүрәйләрнең Тәүрәте "Җитмеш Аңлатмасынан” күчереп, үзләренә яраклаштырып язылуын расламыймыни? Тәүрәттән алынган менә шушы юллар бу фикергә өстәмә дәлил булып тормыйлармы?

“Аллаһы Тәгалә әйте: Менә Мин килешү төзим: синең барча халкың алдында могъҗизалар күрсәтермен, Җир йөзендә бернинди халыкта булмаганнарын . Һәм күрер халык Аллаһының эшен. Бик куркыныч булыр ул, нәрсә эшләрмен синең өчен? Сиңа хәзер нәрсә кушылганны тот, Мин читкә куармын синең каршыңнан: аморейларны, ханааннарны, хетларны, ферезләрне, евейләрне һәм иевусларны” (Исход) Йөгенү.34 баш 10 -11 әйтем).

Аллаһы бәндә белән килешү төзи? Аллаһ хозурында мондый хәлнең булуы мөмкин түгел. Болар барысы да килмешәк гәүрәйләр уйдырмасы. Башка халыкларның нинди гонаһлары булган Аллаһ каршында? Ул аларны нинди гонаһлары өчен гәүрәйләр хакына илләреннән куа? Гәүрәй гонаһ кыла, ә бүтән халык гаепле? Бәлки гәүрәйләр Аллаһ белән түгел, шайтан белән төзегәннәрдер бу Килешүне? Юкка гынамени һәр китапта Шайтан көчле дип әйтелә, ул гәүрәйләрнең гаскәрләрен җитәкләп йөри. Шайтан көчле, аның чынлап та хәленнән килә башка халыкларны җир-илләреннән куарга. Чынлап та ул Аллаһ урынына дәгъвә кыла, үзенә генә табынырга, төрле алтын-көмеш-бакыр әйберләре дә Шайтанга кирәк, Аллаһка түгел. Ошбу эшләр шайтан хәленнән килердәйләр. Шушы очракта гына аңлашыла сүзнең гәүрәйләр Алласы – Шайтан-Иблис турында барганлыгы. Тик Шайтан гына бар халыкларны кызганмый, дошман күрә, котырта, юлдан яздыра. Җиргә килмешәк гәүрәйләрдән башка халыклар Шайтанга буйсынмый, аны Алла дип танымый Шайтанны сөйми, шуңа күрә Шайтан гына җәзалый бар җир йөзендәге гәүрәйләрдән башка барча халыкны.

“Барча (разверзающие ложесна)¹¹ – Миңа, шулай ук бар хайван иркәкләре, (разверзающий ложесна), үгезләрдән һәм куйлардан” (Ис. 34 баш 19 әйтем).

Тәүрәттәге бу юллар бөтенләй дә аңлашылмый. Бәлки моңа Минем ризалыгым өчендер? Әммә Тәүрәт китабында “Миңа” дип язылган. Ул чынлап та Аллаһ  түгел Шайтандыр, аңа кирәктер, анысын Шайтан үзе генә белә.

“ Алты көн эшлә, ә җиденче көн ял ит, ял ит чәчү-уру вакытында да. Җиденче көн бәйрәмен үтә, шулай ук урак беткәч бәйрәм ит, көзге җимешләр җыелгач бәйрәм ит. Елга өч мәртәбә, барча синең кәвемең ирләре җыелырга тиешләр Израил Алласы каршына ”(Йөгенү. 34 баш, 21-23 әйтемнәр).

Шунысы сәер: биредәге бәйрәмнәр барысы да төрки-татар милли бәйрәмнәре көннәренә туры киләләр. Очраклы хәлме бу? Тик бездә бәйрәмнәр дүртәү: нәүрүз, сабантуй, җыен, нардуган. Тәүрәттә сабантуй бәйрәме төшерелеп калдырылган. Бәлки сабантуй бәйрәме ул заманнарда гәүрәйләргә билгеле булмаган дип уйларга нигез кала. Чөнки гәүрәйләр яшәгән җирләр, андагы табигать төрки-татар яшәгән җирләрдән, һава торышларыннан нык аерыла — шуңа күрә төшереп калдырылгандыр кебек. Сүзгә-сүз күчереп язу чит-ят халык мохитын-гадәтләрен, әле куркынычта. Тора-бара кайберәүләр шушы охшашлыкка игтибар итүләре дә юк түгел. Ә монысы куркыныч.

ЛЕВИТ КИТАБЫ

“Аллаһ әйте Мусага: Әйт Ааронга, теләсә кайсы вакытта кермәсен чаршау артындагы (святилище ковчег) капкачы янына, үлеп китүе бар, чөнки Мин капкач өстенә болыт эченән иңәрмен”(Л. 16 баш 2 әйтем)

Шушы китаптагы урын, тагы бер өстәмә дәлил булып торалмыймы безнең фикергә? Нинди Аллаһ төшсен дә, нинди Аллаһ керсен гыйбәдәтханә (синагога) эчендәге чаршау артына? Чынлап-та анда Шайтан гына булуы мөмкин, менә аның үтерүе ихтимал, чөнки шайтан чаршау артында нинди кыяфәттә булырга мөмкин? Күрәсең, Шайтан анда чын килеш-килбәте, йөзе-бите белән күренүе ихтимал, ә менә ул үзенең чын кыяфәтен гәүрәйләргә күрсәтәсе килми, аларда чын аллалыгына шик тудырмас өчен?! Төрлечә фаразларга була, әммә бәхәссез – анда Алла Үзе түгел, ә Шайтан гына яшеренеп утыра ала. Алла ни өчен үзен бәндәдән яшерергә тиеш? Ә кем ул кеше Алла алдында? Бер тузан бөртеге генә! Ә галәмдә аз мени андый җанлы һәм җансыз бөртекләр? Аларны бер Аллаһ Үзе генә белә...

“Изге киндер тукыма өстенә җилән кисен, астан шулай ук киндердән күлмәк кисен, аны киндер билбау белән бәйләсен, һәм киндердән кидар кисен – болар изге киемнәр. Башта тәнен су белән юсын, аннан киенсен. Һәм Израил уллары җәмәгате исеменнән алсын ике кәҗә, гөнаһлары өчен корбанга. Һәм Аарон үзе өчен корбанга бозау (тельца) китерсен, шуның белән үзе һәм йорты гонаһлардан арыныр. Шушы ике кәҗәне бастырсын Алла каршына скини (михраб?) алдына, Аарон шобага салсын шушы кәҗәләрне; берсе Алла өчен корбан, ә икенчесе ярлыкау өчен җибәрелергә (тиешле)” (Л. 16 баш, 4-8 әйтемнәр).

Киндер үсә төрки-татар җирләрендә һәм алар борынгы заманнардан бирле киндер тукымалар тукып, кием-салым, шулай ук аркан – җеп тә эрли торган булганнар. Киндер сүзе шиксез төрки телдән күчкән Библиягә, тәңречелек диненнән скиф бабалар заманында булырга тиешле.

“Аарон утлы күмерне тутырыр төтәштергечкә (ут савытына), нечкә итеп тапалган (вакланган А.Х) хуш исле үсемлекне бер уч алып керер коргыч артына. Шушы төтәштергечен куяр утка Ходай өчен куелган көймә (ковчег) капкачы өстенә...Һәм корбанның канын кулы белән алыр, тамызыр капкачның алдына һәм өстенә җиде мәртәбә” (Л. 16 баш, 12-15 әйтемнәр).

Биредә төтәштерү турында. Шундый гадәт безнең мишәр кавемендә әле дә бар: хуш исле цамбыр үләне белән төтәштерәләр. Хәзерге заманда махсус төтәштерү савыты юк, күбрәк шушы үләнне чүлмәккә салып яндыралар һәм төтене бәлән чирле кешене төтәтәләр. Төтәштергәч, кеше чирдән арына дип уйлыйлар. Салкын тигәндә, ютәлдән һәм башка чирләрдән дәвалый дигән ырым да бар. Борынгы заманнарда төтәштерү өчен махсус савытлар булган, аларны археологлар төтенлек (курильница) дип атыйлар.

“Арытыр изгелек урынын Израил уллары нәҗесенән, һәм аларның гонаһларыннан. Шулай эшләнерргә тиеш ул, аралар арасынында булган җыелыш урыны скиния белән дә аларның нәҗесләреннән” (Л. 16 баш, 16 әйтем).

Гыйбадәт урыны ару-пак тотылырга тиешле.

“Җир мәңгегә сатылырга тиеш түгел. Чөнки җир Минеке, ә сез —килмешәкләр, утырасыз Минем җирдә” (Л. 25 баш, 23 әйтем).

Шушы тәгълимат бигрәк тә безнең татарларга аңлаешлы, чөнки татарлар да шушы җир Алланыкы дигән канунда тәрбияләнгәннәр. шулай кабул итәләр дә. Шушы гадәт татарларның каннарына сеңгән, бу аларның тирән дини кавем икәнлеген раслый. Ә нинди дин? Шиксез, биредә Тәңре дине турында сүз йөртелә, ислам динендә дә җир Алла милке.

САННАР¹² (Число)

“Аллаһ әйте Мусага скин¹³ (мәйдан) дигән мәҗлес урынында: Синай чүлендә..санагыз барча Израил улларын-кызларын, нәселләре, ыру-кабиләләре белән. 20 яштән алып, сугышка яраклы ирләрне, менә алар: Симеон белән Шелумил, улы – Цуришад; Рувим белән Елицур улы-Шедеур; Иуда Наасон улы- Аминадау; Иссахар Нафанаил улы – Цуар; Завулон Илиав, улы – Хелон; ..Болар җәмәгаттән сайланган ирләр, аталарының буын башлыклары, сайланган мең башлыклары...Исәпкә алынган, Мисырдан чыккан барча Израил балалары- 603 550.”(Саннар, 1 баш, 2-46 ә.)

“Цуар-чуар” (шадра) – исемме, әллә кушаматмы? Хәзерге заманда шик юк бу исем түгел кушымат, борынгы заманда исем-кушамат итеп тә кулланылуы да мөмкин булгандыр? Менә Америка һиндиләре исемнәренә карасаң, аларда шундый исемнәр очратып була, кайсылары кушаматтан килә торганга охшаганнар; Сасы Төлке, Хәйләкәр Карга һ.б.

“Мәдәниятләр белән үч алу сугышы: Муса сораган; ни өчен тереләтә калдырдыгыз хатыннарын?..(Муса)Үтерегез барча ир балаларын, һәм ир белән йоклаган барча хатыннарын!” (Саннар, 31 баш, 15, 17 әйтемнәр).

Нинди вәхшилек! Муса шундый әмер бирә, димәк ул бернинди мәрхәмәтлек хакында сүз йөртми башка халыклар өчен? Монысы да Аллаһы тәгаләгә хас нәрсәме? Алда күрербез, ничегрәк Аллаһы Тәгалә ошбу мәсьәләгә карый.

“Киттеләр Дафкадан (төбәк исеме — М.М.), һәм туктадылар Алушта төбәгендә” (Саннар 33 баб, 13 әйтем).

Бар төрки сүзләргә охшаш сүзләрне тикшереп тормаска булдым, чөнки кайбер сүзләр-авазлар башка телләрдә очрарга мөмкин. Мәгънә ягыннан төрки сүз-исемнәргә тартым (булганyарына) гына тукталырга булдым.

ИКЕНЧЕ КАНУН (Второзаконие)

“Хөкемдә кемнең кем икәненә бакмагыз, олысын-кечесен тыңлагыз; курыкмагыз кешедән, чөнки хөкем - Аллаһ эше, үзегезгә авыр булган эшне тапшырыгыз Миңа, һәм Мин тыңлармын (Икенче канун, 1 баб, 17 әйтем).

Чынлап-та шулай, хөкем Аллаһ эше, чөнки бер Аллаһ кына гадел хөкем итә, аның каршында барысы да тигез. Биредә бер Аллаһ кына күздә тотыла, кайсыбер халыклар өчен дин уртак, Аллаһ уртак, ә гәүрәйләрнең менә махсус үз Аллалары бар.

“Һәм иглан итте Ул Үзенең сүзен, үтәргә кушты сезгә ун шартын һәм шуларны язды ике ташка”(Икенче канун 4 баш, 13 әйт.)

Ташка язу китапта очраклы күренешме? Борынгы төркиләрдә хәрефләрне чөйле язмада (руник хәрефләр) ташка чокып язганнар. Анда да бәлки Тәңре-Аллаһ сүзләре язылган булгандыр, ә безләр шушы язмаларны әлегә хәтле укыганыбыз юк, арабыздан бер телче галим, руник язма буенча белгеч юк.

“Һәм таратыр сезләрне Аллаһ барча халыклар арасына, һәм калырсыз араларында азчылыкта, кая сезләрне илтер Ходай?” (Икенче канун 4 баш, 27 ә.)

Алдан ук фаразланган язмыш? Ник җир йөзендә бер генә халыкта да юк шундый алдан фаразланган язмыш, ә килмешәк гәүрәйләрдә бар? Дөрес, һәр адәмнең язмышы Аллаһка мәгүлүм, ул алдан язылган, әммә әдәм бит үз язмышын белми, Аллаһ аңа үзе белгертмәсә. Ә биредә, килмешәкләргә дигәндә, Аллаһ аларга бер бөтен халыкның язмышын ачкан да салган?!

Аллаһы Тәгалә соңгы Олы Пәйгамбәрен гарәпләргә җибәрә, әммә аларга бернинди өстенлек бирми җир йөзендәге башка халыклар өстеннән. Ә биредә Аллаһ бер гәүрәйләрне генә (Алла) кайгырта, ярата булып чыга.

“Ясама үзеңә табына торган пот һәм бернинди сүрәтләр булдырма; күктән, җирдән, судан, җир астыннан. Аларга табынма, аларга хезмәт куйма, чөнки Мин синең Аллаң, көчле Аллаһ, аталарыгыз гонаһлары өчен, Мине яратмаган өчен, балаларыгызны өченче – дүртенче буынга чаклы җәзалармын! Һәм Мине яратканнарга, тыңлаганнарга мәрхәмәтемне таратырмын мең буынга чаклы!” (Ик.к. 5 баш, 8-10 ә.)

Ә бераз алдарак кына Аллаһ “Ясагыз миңа алтыннан ике фәрештә”, дип күрсәтмә биргән иде, ә биредә ясамаска куша?! Каршылыклы фикер. Тәүрәтнең кайбер урыннарында бар диннәргә яраклы-ятышлы сүзләр очраштыра, монысы ислам дине өчен дә уртак канун, димәк, бу күрсәтмә шулай ук Тәңре диненең нигезендәдә яткандыр, дип уйларга урын кала.

“Чөнки син изге халык Аллаң алдында, УЛ сине сайлады, чөнки Ул сезләрне үз итте, башка халыклар арасыннан аерып алып, сез Аның халкы” (Ик. к. 7 баш, 6 әйт.)

Кайдан күренә гәүрәйләрнең “изге халык” булганлыгы? Алар теләсә ничек бозалар Аллаһ сүзен, Аллаһка тугүры булмыйлар, төрле җинаятләр ясыйлар, Аллаһ кушмаган эшләрне эшлиләр, шуңа карамастан алар — “изге халык”?! Менә шушы урыннар “Җитмеш Аңлатма"дан, Тәңре китабыннан күчергәндә үзләренә яраклаштырып язылганлыгын тагын да бер тапкыр раслый кебек. Һәр җирдә гәүрәйләр үзәккә куелганнар, гүя алар — кояш, бар галәм, бар тормыш алар тирәли генә әйләнә. Шушы көлкеле нәмәстәкәйне без тормышта һәм телевизорда көннәр буе күрәбез, бар җирдә-урында гәүрәйләр һәм алар гына үз хәҗәтләрен үзәктә тотып үти, әйтерсең, башка халыклар Җир йөзендә бөтенләй дә юклар һәм аларның проблемалары беркемгә дә кирәкми. Менә шундый могъҗиза күзәтелә дә инде ничә гасырлар буена!..

“Тыңла Израил, син хәзер барасың Иордан артына, анда кереп хуҗа булыр өчен шунда яшәгән халыклар өстеннән. Алар күбәү һәм синнән көчле, анда зур шәһәрләр, диварлары күкә ашкан. Эре сөякле күп санлы халык белән, “Енак уллары белән, ишеткәнең бармы "Кем тора алыр Енак улларына каршы?" дигәнне?” (Ик.к. 9 баш, 1-2 ә.)

Әллә инде чын-чынлап гәүрәйләрнең алар турында кайгырта торган махсус Аллалары бармы? Ул аларга гына һәр җирдә-илдә өстенлек бирә? Ә калган халыкларның, шул исәптән, татарларның махсус Аллалары юк. Носари дине дә, ислам дине дә махсус, аерым бер халыкны гына якламый, бу диннәр бар халыкларны яклыйлар, алар барчасы бер Аллаһка гыйбадәт кыла, Аңа ышана. Ә гәүрәйләргә үзләренә аерым Алла? Шундый хәл мөмкинме? Әгәр гәүрәйләр ислам дине буенча “кяферләр-дин бозучылар” дип аталсалар, ул чакта алар нинди динне һәм ни өчен бозалар? Ни өчен алар өстенлек итә Җир шарында бар халыклар өстеннән? Ә ислам динен тотучылар ник аста булдылар? Һәм булырга тиешләр? Биредә күп сораулар туа, кайсыларына җавап табу кыен.

“Мин күрдем сезләр ничек гонаһка баттыгыз, ясадыгыз алтыннан пот (тельца) һәм Минем юлымнан тайпылдыгыз." (Ик.к. 9 баб, 16 ә.)

Менә бит, гонаһка да батканнар, Аллаһ юлын да бозганнар, әммә Аллаһ аларга барыбер бирә өстенлек? Ни өчен? Ни сәбәпле?

“Үлем шуларга, кемнәр сезне мәҗүсилеккә тартыр, хәттә илче йә багучы, сезнең гаиләгездән булса да, Мин аларны сезләрне сынар өчен җибәрдем” (Ик.к. 13 баш, ә ?)

Шулай итеп, килмешәк гәүрәйләр теләсә ни эшли алалар, аларга баштан ук ярлыкау- индульгенция бирелгән. Теләсәң, хет нинди гонаһ эшләр кыл, фәхишәлек ит, наркоман, эчкече бул, кеше үтер — барысы да рөхсәт ителгән булып чыга? Бик кызык икән бу бу гәүрәйләр тәгълиматы һәм аларның Аллалары. Урыста "еврейский бог" дигән әйтемнең булуы. аның сүгенү урынына кулланылуы очраклы нәрсә түгел. күрәсең, тәүбә-тәүбә. Билгеле, боларны Аллаһы тәгалә түгел, Шайтан эшли.

“..Һәм син күп халыкларга бурычка акча-алтын бирерсең, ә үзең алардан беркайчан да бурычка алмассың: һәм күп халыклар өстеннән идарә итәрсең, ә алар синең өсеңнән идарә итә алмаслар. Әгәр синең бер ярлы мохтаҗ кардәшең-кавемдәшең булса, син яшәгән җирдә, Аллаң сиңа биргән малны алар белән бүлеш, мәрхәмәтле бул, ярдәм кыл. Бир аңа бурычка кирәкле булган малны, әгәр бурычын кайтаралмаса, җиде елдан соң бурычын ярлыка”. (Ик.к. 15 баш, 7-9 ә.).

Шушы юллар югарыда әйтелгән фикерне тагын бер кат раслый түгелме? Менә тагын да гәүрәйләргә өстенлек, менә тагын да аларга ташлама. Ә нинди изге эшләре өчен?

“Якка тибәрмә идуменнарны, чөнки ул синең кардәшең, шулай ук мисырлыларны (египетлылар) читкә тибәрмә, чөнки син алар җирендә килмешәк идең. Аларның өченче буын балалары керәләләр Алла сайланган кавемгә”(Ик.к.23 баш, 7-8 ә.) Кемнәр турында сүз? Идуменнар, кемнәр алар, бәлки аларның их якын туганнары әрмәннәрдер?

“Колны хуҗасына кайтарып бирмә, ул хуҗасынан качып тагын сиңа килер..Туганыңа мал, алтын-көмеш, йә башка әйбер өстәмә белән ¹⁴ бирмә, ятларга бир өстәмә белән, ә кардәшеңә — юк”(Ик.к. 23 баш, 15-20 ә.)

Кеше (кол) малын үзеңнеке итәргә ярый, кардәшеңне (милләтәшене) талама, ди, ә башкаларны таларга, алдарга, урларга ярый, ди. Хәтта бу изге бурыч. ди. Менә ничек бәйнә-бәйнә аңлатып әйткән аларга Аллалары. Шушы сүзләр гәүрәйләрнең эчке тормышларын, үз араларында нинди мөнәсәбәтләр булдырырга тиешлеген ачык тасвирлый, куша, әмер итә, киңәш бирә. Менә шушы сыйфат гәүрәйләрне, Җир шарын талау өчен, барлык Җир шары буйлап махсус таралсалар да, борынгы заманнардан бирле бер милләт итеп оештырган һәм бер бөтен итеп саклап килгән.

“ташагыңда (кисе) булмасын ике төрле герләр¹⁵, зур һәм кечкенә, Синең өеңдә булмасын ике төрле ефа¹⁶ зур һәм бәләкәй. Синең герең булырга тиеш төгәл һәм дөрес, шулай ук ефаң да синең тиеш булырга төгәл һәм дөрес, дәвамың җирдә озын булсын өчен, кайсын сиңа Алла бирде..һәм Ул сине баш итеп куяр барча халыклар өстеннән”(Ик.к.25 баш, 13- 15 ә.)

Җир Шарында үз халкының бүгенгесен һәм киләчәген гәүрәйләр сыман болай кайгырта торган бер халык һәм бер дин дә юк. Ир балаларының йомыркаларын, кыз балаларның аналыкларын тикшереп, барысы да сау-сәләмәт булсын, нәселләре үрчесен дип шулкадәр натураль, хәтта ки, әйтер идем, оятсыз кайгырту башка бер кавемдә дә очрамый. Тәүрәттәге шушы юллар килмешәкләр тарафыннан тәгълиматларына махсус кертелгән. Тик гәүрәйләр генә үз дәвамнары өчен бик каты борчыла, чөнки алар үз дәвамнарында үзләренең киләчәкләрен күрәләр. Балалар һәр халыкның дәвамы, билгеле һәр бер гаилә үз баласын карый, асрый. Чөнки картлыкта балалары үзләрен тәрбияләр дип ышана, башка иманлы халыкларда да шулай. Гәурәйләр Җир шары халыклары өчен "Картлар йортлары" культын булдырсалар да, аларның үзләрендә мондый "изге (кыйланып)" ачылган гонаһлы йортлар (юк.?) Җирнең башка бер генә халкы да үз киләчәге өчен гәүрәйләр кебек борчылмый, бәлки аларда мондый борчылу әле беренче килмешәк әбиләреннән үк килә? Чит-ят җирләрдә килмешәк булгач, үз нәселләре өчен кайгырту, җаваплылыкны беренче урынга куйганнар. Шуңа күрә алар балаларына потка табынган кебек табына, зурлый, алардан "кеше ясауны" изге бурыч итеп таный. Хәттә алар арасында бала урлау очраклары да аз түгел. Балаларын бер-берсеннән урлап, катнаш никахлардан туган балаларны ят кәвемгә һичкайчан бирмиләр, алар барысы да гәүрәй итеп тәрбиәләнә. Шуңа күрә аларда өйләнү-кияүгә чыгу проблемасы — сәяси гөмумяһүди проблемага әйләнгән. Бу мәсьәлә (ярый-ярамый?) гомумкиңәшмәдә хәл ителә.

“Баш итәр сине Алла, коерык түгел, югарыда урның булыр, аста түгел, өстә булырсың, әгәр тыңласаң Минем әйткәнне (кушканны), Аллаң сиңа куша бүген үтәргә. Әгәр Мин кушкан юлдан тайпылмыйча уңга да, сулга да барсагыз, башка Аллаларга табынмасагыз. Юкса... Малың, улларың-кызларың бирелерләр башка халыкка, күрерсең михнәтләрен, әммә булыша алмассың үзләренә” (И.к. 28 баш, 14-32 ә.).

Менә тагы шул ук Шайтан сүзләре-вәгъдәләре, янаулары.

“Арагыздагы килмешәк сездән югары булыр, ә сез аста, ул сезгә бурычка бирер, ә сез аңа бирәлмәссез. Өстегезгә төшәр бар каргыш, кысрыкларлар сезләрне беткәнегезгә чаклы, Аллагызны тыңламаган өчен... Син Аллаңа байлыкта шатланып гыйбадәт кылмаганга, дошманыңа хезмәт итәрсең хәерчелектә, мохтаҗлыкта, кайсын Алла җибәрер өстегезгә, Аның сүзендә тормаган өчен. Җибәрер өстеңә ерактан шундый халыкны, кайсының телен дә белмәссең. Әрсез, мәрхәмәтсез халык, кайсы картны карт дип, яшьне яшь дип белмәс” (И.к. 28 баш, 43-50 ә.).

Тагы да шул, кисәтү-үгетләү, барысы да Шайтаннан.

“Сиңа Алла канунына керер өчен васыять (завет)... Сине Алла халкы итәр өчен, ә Аңа булырга синең өчен Алла, ничек сөйләде, Ул сиңа, ничек ант иткән! Ул синең аталарың Ибраһимга, Исхакка, Якубка! Сезнең белән генә төземим бу килешүне, шушы канунны һәм ант итәм шушы килешүгә (Алла). Һәм шулар белән, кайсылары бүген биредә басканнар Алла каршында, сезнең Аллагыз каршында, һәм шуларның кайсылары хәзер арабызда юк...” (Ик.к. 29 баш,13-15 ә.).

Менә тагы вәгъдә, Алла белән “килешү төзегән аталар...” Киләчәк буыннарыгыз өчен дип. Имеш, Изге китаптагы шундый сүзләр килмешәк гәүрәйләрне Җир йөзендә башка халыклардан аерым итеп күрсәсәткән һәм гасырлар буе шуңа ышандырган.

“Һәм Муса язды шушы канунны һәм тапшырды аны руханиларга, Левит балаларына Алла көймәсен¹⁷ йөртүчеләргә” (Ик.к. 31 баш, 9 ә.).

Алла көймәсен күтәреп йөрткәндә еш кына Алла белән бергә булалармы? Мондый раслаулардан соң сүзнең Алла түгел, тик Шайтан турында гына барганлыгына ышанырга гына кала.

“Һәм килде Алла гыйбадәтханәгә (синагогага) ак болыт булып, шул ак болыт басты гыйбадәтханә ишеге алдына” (Ик.к. 15 ә.) Кызык, гәүрәйләрнең Аллалары һәр чак үзләренең араларында йөри, йә болыт булып төшә михрабларына, йә көймә эчендә утыра, кайсысын руханилар күтәреп йөри.

“Менә бит, Алла бер Үзе йөретте сине, һәм булмады синең яныңа ят Алла” (Ик.к. 32 баш, 12 ә.) –Шушы сүзләр дә расламыймыни югарыда әйткәннәрне?

Иисус Навин.

“Тик бик каты бул һәм гайрәтле һәм яхшы сакла, җиренә җиткереп үтә барча канунны, кайсын сиңа калдырды Муса, Минем колым, тайпылмыйча бер якка да, уңга да, сулга да, акыл белән эш ит бар урында. Шушы китап юллары авызыңнан төшмәсен, өйрән көн-төн төгәл үтәр өчен, шул чакта син уңышлы булырсың, әмәлләрең юньле булыр” (Иис. Нав. 1 баб, 7-8 ә.)

Менә тагын кат-кат кабатлый Шайтан, мине Алла итеп таны ди, шул чак эшләрең уңар, син бай, мул тормышта яшәрсең, рәхәт чигәрсең ди. Тик шушы сүләрне көн-төн ятла, онытма, төгәл эшлә, дип боера Шайтан.

“Аллаһ әйтте Гайсага: менә шушы көнне Мин тотынырмын сине данларга барча Израил халкы алдында, белсеннәр алар, ничек булдым Мин Муса белән, шулай синең белән дә булырмын. Ә син әмер ит руханиларга, Алла көймәсен йөртүчеләргә, Иордан елгасына кергәч, туктасыннар” (Ии. Нав. 3 баб, 7-8 ә.).

Гайсага (Иисус Навинга) вәгъдәләр итә, аны Муса Пәйгамбәр белән бәйли, болар барысы да бер кәвемнән.

Һәм башкалары һәр даим “Алла Израил халкы ягында гына, аларга Үзенең тугърылыгы белән ант итә” (Иес.н.к. “1-3 баш). Кызык бит, Алла гәүрәйләргәант итә тугры булырга? Ничек моңа ышанырга, моны бер Алла Үзе генә белә торгандыр бит.

“Өстән ага торган су туктады һәм күтәрелде дивар булып шактый ерак арада, Адәм шәһәренә чаклы, кайсы Цартана тирәсендә” (Иис. Нав. 3 баб, 16 ә.)

Мусаның Мисырдан гәүрәйләр белән качуы һәм (Кызыл) диңгезнең икегә ярылып, гәүрәйләрне үткәрүе тасвирлана.

“Алла әйткән Гайсага: курыкма... үзең белән ал сугышка яраклы барча халыкны, бар Гайга. Мин сиңа бирәм Гай патшаны барча халкы, шәһәрләре белән! Эшлә шулай, ничек син булдың Иерехон патшасы һәм аны халкы белән (үтер үзләрен)! Мал-мөлкәтләрен алыгыз һәм үз ара бүлешегез” (Ии.Нав. 8 баб, 1-2 ә.)

Тагын да шул ук Шайтан коткысы, “яулап ал, кешеләрен үтер”. Шайтанныкы булмый, кемнеке булсын. Әле бит җирләр Израиль тарафыннан яулап алынмаган, шулай булса да Алла әле яуланмаган җирләрне дә аларга бүлеп бирә... (Ии.Нав. 13 баб).

“Иудага күчкән шәһәрләр, җирләр исемлеге китерелә: дала Син, Цин, Кадес-Верне, Хецрон, Аддар, Ацмон, Беф-Хогле, Беф-Араве, югарыга Богана ташына кадәр. Девир, Ахор, Галгала, Емек Ен-Шемеш, Ен-Рогал, Енно улына: Иевус, кайсы Иерусалим, Ваал, Кириаф-Иарим, таулар Сеир һәм Иарим, Кесалон, Елтеке, Фамнор-Саран” (15 баш, 11- әйтем). - Син төркиләр кабиләсе, Цин – Чин, кытайларны төркиләр шулай атаганнар. “Алдар”- алдый, алдалак, аңлатып торасы юк, безнең өчен ап-ачык мәгнәсе, башка сүз-исемнәр дә тартым төрки телләргә. Менә шул китапта җир-су атамалары бирелгән: “Енак, Шешая, Ахимана, Фалмая, Ахсу-кыз¹⁸, Гофонил, Кеназ, Кавицеил, Едер, Иагур,..Кедес, Асор,..Телем,..Гацор (кацыр?), ..Амам, Шема,..Ацем, Иим,.. Цикла, Мадмана, Сансана, Шелихим, Аин,..Ештаул, Цора, Ашна...Мигдал-гад, Ашан, Кеила,..Азот, таулар: Шамир, Иатир, Сохо, Ианум (шәһәр исеме), Елтекон, Мизин, Ирмелах, Ен-гади” ((Ииусу Навин, 15 баб, 1-21 әйтемнәр). –шушы атамалар гель кабатланып киләләр Библия китабында.

“Аддар –ат-тар-атар, Ацмон-Ацмын-ац-ач сүзеннән, Богана-багана, Галгала-Калкала-кал- кала, кал тамырыннан ясалган сүзгә охшаган. Ен-шемеш-ян-шебеш, ян-шепеш, шемеш*шебеш, биредә “ен-ян” сүзе булса кирәк, әйберне аңлата торган сыйфат. Биредә очраган төрки сүзләрнең күбесен алда тикшергән идек инде, кабат тикшереп, укучыны арытмыйм.

“Енак, Шеш(ә), Ахиман, Фалма, Ахсу (кыз исеме), Гофонил, Кеназ, Кавицеил, Едер, Иагур (Егор?), Кин, Демон, Адад, Кедес, Асор, Ифнан, Зиф, Телем, Валов” (топонимлар): Гацор-Хадав, Кириаф, Хецрон, Гацор (Кацыр), Амам, Шем, Молад, Ацем, Иим (өем?), Кесил, Хорма, Циклаз, Мадман(а), Сансан(а), Шелихим, Аин, Римон, Ештаол, Цора (Чура?), Ашн(а), Ашан, Кеила (Көйлә?), Екрон, Азот, таулар: Шамир, Иаттир, Сохо, Ианум (шәһәр), Елтекон, Мизин, Ирмелах, Ен-гад(и)” (Ии.Нав. 15 баб, 22-62 әйтемнәр).

Шушы сүзләр-атамалар да, барчалары тартым төрки – татар теленә, төрки сүзләр икәнлеге күренеп торалар.

“Арх(и), Атораф(а), Иафлет, Беф-Орон, Газер (хазер?), Тану(ах), Кан, Ен-Тану(ах), Кан елгасы, Дора, Ен-Дора –топонимлар, (Ии.Нав. 16 баб, 2-17 ә.) – болары да безнең төрки лөгатьтән дип уйланыла.

“Беф-Авен чүле, Ен-Регел(а), Ен-Шемеш, Богана, таулар: Адум(им), Емек-Кециц (йомык – күчеш?), Цемара(им)” (Ии.Нав. 18 баш, 11-28 ә.)— төрки сүзләр.

“Шева, Хацер-Шуал, Елтолад, Циклаг, Хацер-Суса, Иокнеамом, Шарухен (Шарухань), Итту- Кацин (болын), Ифтах-Ел, Каттаф, Нагал(ал), Шимрон, Идеал(а), Сунем, Киши(он), Кесулоф, Анахараф(ана хареф), Равви(ф), Авец, Ен-Хадда, Беф-Пацец, Шагацим, Хелкав, Хали, В(б)етен, Ах(к)саф(п), Ифтах- Ел (иптак юл?), Беф-Емек (бик йомык), Неил, Мигдал-Ел(?), Хорем (Корем), Цора, Ештаол, Ир-Шемеш, Елон, Екрон, Елтек(е), Фамнаф-Сараи”(Ии.Нав. 19 баш, 2-50 ә.) — тамырлары шулай ук төрки сүзләр.

“Кааф улларына” (Ии.Нав. 21 баб, 5 ә.). “Гирсан улларына – Иссахар кавеменнән булган буынга” (Ии.Нав. 21 баб, 6 ә.).

“Иатыр, Ештем(о), Иармуф (топонимнар), ен-Ганим(о), Дим(ну) (Дим?), Нагалал, Бецер, (Пецер), Иасца” (Ии.нав. 21б, 6-ә.).

“Корбанлык Ед¹⁹ (шаһит) – ед- биредә “идь” дип аңларга кирәк.

Ошбу атамалар кабатланып киләләр Тәүрәт китабында. Һәркем тәүрәт китабын укып тормаганлыктан, һәр татар кешесе аңласын, ышансын өчен шушы атамаларны китерергә булдым. Җир Йөзендә төрки халыклар иң борынгы халыклардан булганга (инглиз галимнәре тикшерүләре буенча, иң борынгы халыкларның каны 1-2 төркемгә карый, без, татарлар, барчабыз да шушындый кан төркемнәреннән), бүгенге көндә билгеле булган һәр борынгы язмаларда төрки сүзләр очрарга мөмкин.

КАЗЫЙЛАР КИТАБЫ (Книга судей Израилевых)

“Кызларын алалар иде үзләренең улларына, кызларын бирәләр иде аларның улларына һәм аларның Аллаларына табына иделәр, Израил балалары табына башладылар. аларның Аллалары: Ваалам һәм Астартам” (Кн. Судей 3 ба, 6-7 ә.)- Бүтән Аллалар: Ваал һәм Астарты- “ас-яс” төрки кабиләләре, ә “тарты” сүзе бәлки “тартым” сүзе “тора-яши” мәгнәсендә бирелгән, яшәү урынын аңлата торгандыр? Тагы шушы килмешәкләр үз Алларын ташлап кайталар мәҗүсилеккә.

“...шәһәр халкы йортны урап алып (азган халык), ишеген шакый башладылар — чыгар килгән кешеңне, без аны татып карыйк” (К.к. 19 баш, 22 ә.).

“Өй хуҗасы чыгып әйтте: менә сезгә кызымны бирәм, ә ул үзенең сөяркәсен бирә, алыгыз, туйдырыгыз җенесегезне, ә аңа (иргә) тимәгез”.(К.к. 19 баб, 23-24 ә.)

Җенси азгынлык, зәңгәрлек, зәңгәрләр хөкем сөргән кала. Менә Аллага ярамаган шундый эшләр кылып та, бу халык Алла өчен һәр вакыт кадерле һәм изге булып чыга, Ул аларны яклый, бар халыклардан өстен итеп, алар турында төрлечә кайгырта. Кем була бу — Алламы, Шайтанмы? Шайтан гына кешеләрне Алла юлыннан яздырырмын, кыямәт көненә чаклы, дип әйтә. Бу кәвем Йосыф Пәйгамбәрнең туганы Вениамин нәселенән иделәр, диелә.

РУФЬ КИТАБЫ

“Орфа” (Руфь к. 1 баш, 4 ә.)

ПАТШАЛАР КИТАБЫ

БЕРЕНЧЕ КИТАП

“Һәм Алла әйтте Самуилга, тыңлагыз халык тавышын, алар синнән йөзләрен чөермәде, ә Миннән чөерде, Мин алар өстеннән хөкем итмәс өчен.” (П.к. 8 баб, 7 ә.)

Шундый хәлләр еш очрый Тәүрәт китабында, кат-кат кабатланалар.

“Саул беренче Израил патшасы. Самуил Саул башына зәйтүн мае койды (Сөртү -помазание)” (П.к. 10 баб, 1 ә.)

“..Алла үкенде Саулны Израилгә патша итеп куйганы өчен” (П.к. 15 баб, 35 ә.)

Ничек мөмкин? Алла үкенә белә?! Җирдәге тереклекне яратучы, кеше гамәлен алдан белүче Алла ялгыша аламы соң?

“Барыгыз..Анда яши бер катлы халык²⁰, ә җирләре күп. Алла бирә сезгә шул җирләрне. Ул шундый бай җир, анда ни генә юк, ул җирдә барда үсә..һәм киттеләр Лаис(ш)ка, тыныч һәм битараф халык өстенә, аларны кылыч аша уздырдылар. Лаис(ш) шәһәрен яндырдылар” (П.к.18 баб, 1027 әйтемнәр)

Дөньяда мондый "беркатлы халык" бер генә халык – төркиләр. Шуңа күрә үзләре Тәңре китабыннан Тәүрәтләрен күчереп язган гәүрәйләр аларны җир йөзендә бетерер өчен төрки халыклар өстенә җибәрә шушы кеше кыяфәтендәге ерткычларны. Киләләр болар хәйлә белән һәм бар дәүләтне, хөкүмәтне кулларына алалар (Хазар каганатын кулларына төшерәләр һәм китәләр шуннан көчәеп). Сүзләренә тугъры булган "беркатлы" төркиләр шушы мәкәрле гәүрәйләр алдында көчсез булалар. Чөнки алар бары тик конкрет дошманны күрергә, аңа каршы торырга һәм җиңәргә генә өйрәнгән, ә биредә алар килмешәк гәүрәйләрне дошманны күрми, дус дип кабул итә.

ИКЕНЧЕ КИТАП

“ Мин Аллага ялвардым һәм Ул ишеткән мине Үзенең Куышында²¹ минем ялваруымны..Җир тетрәде, бар нәрсә хәрәкәткә килде, давыл купты, тирә-юньне төтен каплады, утлар чәчрәде, чөнки Алла ачуланды. Күк янтайды, Ул төште һәм аяк астында караңгылык яратылды. Һәм Ул утырды херувимнарга   очты”. (2-нче китап, 22 баб, 7-11 ә.Давыт Пәйгамбәр җырлары, Җырлар (Псалмы).

ӨЧЕНЧЕ КИТАП

“Тир" патшасы Хирам(Кирам-керәм?)” (3- китап, 5 баб, 1 ә.)

“Хирам Тир төбәгеннән. Әйтте аңа Алла: Мин ишетем синең зарыңны һәм гыйбадәтеңне, синең үтенечеңне, төзегән гыйбадәтханәләреңне (синагогларыңны), Минем исемем анда мәңге булыр” (3-К., 9 баб, 3 ә.)

Менә тагын күпме төрки сүзләр! Укучы, теләсә, шушы сүзләргә үз аңлатмасын китерә ала.

“Саба падишасы Сөләйман Пәйгамбәр хикмәтләрен ишетеп, килде аны сынарга. Бик зур байлык белән килә Иерусалим шәһәренә..Һәм бүләкләрен бирә; 120 талант алтын, бик күп хуш исле майлар, асыл ташлар, бу кадәрле хуш исле әйберләр Сөләйманга әлегә кәдәр бер кайчан килгән юк иде” (3-китап, 10 баб, 1-2, 10 ә.)

Саба-савир исемле шундый төрки кабиләләр булган. Борынгы төркиләрдә хатын-кызлар ирләр белән тигез хокуклы булып, дәүләт башында патшабикә-ханбикә булып утырулары да киң билгеле. Төрки каһанатында 527 елда Бояр кызы (Боярикс) идарә итә.

“Һәм булды аның (Сөләйманның) 700 хатыны һәм 300 сөяркәсе, шушы хатыннар аздырдылар аның йөрәген”. (3- китап, 11 баб, 3 ә.) Хатын-кызлар гаремын менә кемнәр тоткан икән борынгы заманнарда, төрек солтаннары түгел!..

“..Аса Израил тәхетенә менде..һәм 41 ел патшалык итте Иерусалимда, анасының исеме Ана, Әвәссәлам (Авесалом) кызы” (3-китап, 15 баб, 9-10 ә.).

Анасы "ана" булмый кем булсын? Биредә ана сүзе исем итеп китерелгән, әдәбиятта ире хатынына – анасы дип дәшү очраклары, иренә-атасы дип дәшү, халыкта, бигрәк тә төркиләрдә, киң таралган. Әммә ана сүзе берничектә исем булалмый, ул тормышта кинаяләп кенә әйтелә. Борынгы гәүрәйләр шушы әдәби алымны исем итеп кабул иткәнгә охшый. Чит тел нечкәлекләрен белеп бетермәү зәхмәте дә булгандыр бәлки.

“Ул (Аса) барча азгыннарны куды, әтиләре ясаган барча потларны җимерде..хәттә үз анасы Анадан патшабикә дәрәҗәсен алды, чөнки ул ясаган иде Астарта исемле пот”(3-китап, 15 баб, 12-13).

Ас-тарта-ас-тарт-а, ас – яс сүзе биредә кабилә исеме, “тарта” төрки сүз, “ана” исем булып китапта китерлсә дә, бу сүз исем булалмый, бу билге-сыйфат, чөнки һәр хатын ана була үз балаларына. Ана сүзе гәүрәйләргә аңлаешсыз булганга күрә Тәүрәтне Тәңре китабыннан күчереп язганда ялгыш алганнары ачыклана кебек.

“Бар әле, җый Миңа барча Израил халкын, Кармил тауына, һәм Ваалның 450 пәйгамбәрен һәм дә 400 Дубров пәйгамбәрләрен, кайсылар туклана Израил хисабына”. (3-китап, 18 баб, 19 ә.)

Димәк, пәйгамбәрләр башка халыкларда да һәм диннәрдә дә булган. Коръәндә әйтелә пәйгамбәрләрнең күплеге, аларның төрле халыкларга үз араларыннан Алла тарафыннан җибәрелгән булулары турында. Әмма алар Коръәндә күрсәтелә ислам дине пәйгамбәрләре итеп. Ә биредә пейгамбәрләр булган диндә дә, дип китерелә.

ДҮРТЕНЧЕ КИТАП

“Алла әйте аңа: җибәргән өчен илчеләр Велзувига, рөхсәт сорап Аккоран Алласыннан..”(4. К. 1 баб, 16 әйтем).

Аккоран Алласы? Монысы Һич тә аңлашылмый.

“Алла сүзләрен онытып, Алла кушканны тыңламыйча табыналар үзләре ясаган потларга²³, куакларга гыйбадәт кылалар, күктәге барча сугышчыларга, Ваалга. Улларыгызны-кызларыгызны ут аша чыгарган, фал салган һәм барча Алла кушмаган эшләр эшләгән өчен Алланың ачуын чыгардыгыз” (4 китап. 17 баш, 16-17 ә.).

Менә тагы гәүрәйләргә Аллалары шелтә белдерә.

“...Һәм бик каты ачуланды Алла гәүрәйләргә..Алай гына да түгел, һәр кәвем үз Аллаларын булдырып, үз мөнбәрләренә (капиахка) куйганнар... Вавилон халкы ясаган Суккот-бенофны²⁴, Кутиләр ясаган Нергалны, Емафаннар ясаган Ашимны, Авийлар ясаган Нивхоз белән Тартканы, ә Сепарваимнар утта яндырган улларын, Адрамелех һәм Анамелехка, Сепаравим Аллалары өчен...”(4-китап, 17 баш, 29-31 ә.).

Һәр гәүрәй кавеме үз Аллаларын булдырган, кире мәҗүсилеккә кайткан булып чыга. Биредә Аллаларының исемнәре дә китерелә. Шушы Аллаларның исемнәре бүгенге кешелеккә ни сөйләргә мөмкин? Әллә алар артында бернинди мәгълумат булмыйча, алар аңлаешсыз шомлы исемнәр генәме?

Бәлки гәүрәйләр теләгәннәрдер Шайтаннан баш тартып, Алла юлына басарга? Юлны табалмыйча, эзләнгәндә төрле Аллалар уйлап чыгарганнардыр? Ә бәлки бу башкаларны куркытып тору өчен Шайтан уйлап чыгарган гади тактика, ысул гынадыр? Һәр хәлдә, бу юллар Тәүрәт китабында бер дә юкка кабатланып килмәс иде.

“Алла тагын да гәүрәйләр белән солых²⁵ төзи.., Алла гәүрәйләрне үгетли бер Аны гына Алла итеп танырга, һәм Аңа гына тик гыйбадәт кылырга, шул чакта Ул сезләрне дошманнарыгыз кулына бирмәс” (4-китап, 17 баб, 36-39 ә.).

Һаман да шул Алла белән солых төзү...Гәүрәйләрне ышандырыр өчен Алла тарафынан бирелгән вәгъдәләр аларның рухларын ныгытыр өчен китереләләр. Ошанычлары артсын өчен һәм бердәм булып, бер халык булып саклансын өчен. Бу язмалар алар өчен үрнәк: менә бит, безне, гәүрәйләрне Алла үзе сайлады сирәк кавем итеп, безгә өстенлек бирде, вәгдә итте, барча халыклардан өстен кылырмын дип. Бик үтемле пропаганда.

“Һәм китте рухани Хелкая Ахикларга, һәм Ахборларга, һәм Шафанарга, һәм Асаиләргә, Шалум хатыны Алдома күрәзәчегә²⁶, Тиква улы, Хархас улы кием сакчысына” (4-китап, 22 баб, 14 ә.). – Алдама, тугъры кеше, ялгансыз Аса-ия, бәлки сүз биредә ас кабиләсе турында барадыр?

ПАРАЛИПОМЕНОН²⁷

БЕРЕНЧЕ КИТАП

“Иуда уллары: Ир, Онан һәм Силон..,Иуданың беренче улы Ир, Алла аны яратмаган, үтергән(???). Есром улы Халев хатыннары Азув һәм Иериофтан уллары: Иешер (Яшәр?), Шовав һәм Ардон” (Пар., 1-китап, 2 баб, 18 ә.).

Биредә тагын төрки сүзләргә юлыгабыз. Аларның күбесе китерелә бала исемнәре итеп. Бу өзек борынгы, Тәүрәт китабы Тәңре китабыннан күчереп язылган заманнарда гәүрәйләрнең төрки халыкларны белмәвен, алар белән очрашмаган булганлыгын, төрки телнең үзләренә ят, аңлаешсыз икәнлеген күрсәтә. Бу тел аңлашылган булса “ир”сүзенең иялек килеше икәнлеген белгән булырлар иде һәм аны кеше исеме-аты дип атамаслар иде. Ир сүзе төркиләрдә кеше мәгнәсендә йөртелә, ирне үтергән дигән сүзне, төркиләрне үтергән, үтерергә боерык дип аңларга кирәктер. Чөнки диннәрен алып, үзләрен тере калдырырга ярамый диелгән, дип аңласак дөрес булыр. Чөнки төркиләр шуны белсәләр, кичермәскә дә ихтимал. Ул чакта аз санлы килмешәк гәүрәйләргә төркиләрдән зур куркыныч туа. Ирне үтереп кенә куркынычтан котылып була. Менә ни өчен Иуда улы Ирне гәүрәйләр Алласы үтергән, икенче төрле әйтсәк, үтерергә кушкан.

“Цорян кәвеме...Етам уллары: Ишма һәм Идбаш һәм аларның сеңеле Гацлелпон(и).Халев уллары: Ил, Ил(а). Һәм Наам (нәгам?), Ил улы Кеназ..һәм Иокам һәм Хозевада яшәүчеләр, Иоаш һәм Сараф. Кайсыларының биләүләре бар иде Моавада һәм Иашувилеем (?). Алар чүлмәкчеләр иделәр, бар иде үзләрендә җиләк-җимеш, яшелчә бакчалары” (Пар. 1-китап, 4 баш, 22-23 ә.). – Иоаш-юаш? Етам- йотам? Ишма-ишмә (ишү һәм һәм ишетү) мәгнәсендә булу да ихтимал. Ид-баш-Ит-баш. Икеседә берүк сүз, Ил(а), биредә “а” авазы кушымта гына , йә-илә-иләк-илә, һ.б.

“Билге дә, Ецем дә, вә Фолаг-та.., Хорме дә, Циклаг-та” (Пар. 1-к. 4 баб, 29-30 ә.)

Менә мондагы төрки сүзләрнең каян керүе мөмкин Тәүрәткә әгәр Тәңречелек дине аша кермәсә? Ошбу сүзләр төрки телле китаптан күчереп язылган, ничек бар шулай диәргә генә кала. Бу бары тик безнең төрки тарихчыларының шушы темага әлегә керергә батырчылык итмәгәнгә генә килеп чыккан күренеш.

“Азаз (Азиз) улы, Шема улы, Иойлә (юле) улы Бел(а) –Бел(ә), тора иде Ароере (Ары-йир)” (Пар.1-к.5 баб, 8 әйтем). –Төрки сүзләр гел кабатланып килә Тәүрәттә. Менә шушы күренеш тагы бер кат исбатламыймыни Тәүрәтнең борынгы төрки телле китаптан күчереп язылуын?

“Рувим-Гад токымы, һәм Манасей (Манасәй) токымында бар иде ук-җәя, кылыч-калкан белән коралланган сугышчан ирләр, кайсылары шушы кораллар белән сугышырга өйрәнгән һәм сугышка әзер булган 44 760 хәрби кеше. Һәм сугыштылар да (алар) Агаряннар, Иетурум, Нафиш, һәм Надовлар белән”.(П.1-к., 5 баб, 18-19 әйтемнәр).

Биредә төркиләрнең сугыш коралларының исемнәре китерелә. Бу төркиләрнең кораллары һәм даннарының ерак җирләргә таралганлыгын күрсәтә түгелме?

“Менә нәсел башлары: Ефер (ебәр-епәр), Ишьи (?), Елеил (?), Азриил, Иеремия (ияр иясе, атлы җайдак?), Годови һәм Иагдил (якты ил?)” (П.1-к.5 баб, 24 ә.).

“Ул чак Израил Алласы кузгатты Фула (Була) рухын, Ассирия патшасы һәм Феглафелласара (?) рухын, Ассирия патшасы рухын, һәм Рувимларны һәм Гадитләрне һәм Манасинаның ярты кавемен, ул куды аларны Халахка, һәм Хавор һәм Ару төбәкләренә, Газан (Казан) елгасы тирәсенә, кайда алар хәзергәчә яшиләр”.(П.1-к., 5 баб, 26 әйтем).

Сүз биредә төрки кавемнәрнең җирләрендә булган сугышлар турында бара кебек. Газан-елгасы Казан елгасына ишарә итмиме? Бик ихтимал, чөнки килмешәкләр китапка сер өстәр өчен бүтән төбәк атамалары китерүләре дә мөмкин.

“Левит уллары: Гирсон(?), Кааф, Кааф уллары: Амрам, Ицгар, Хевро(н), Узил; Елкан уллары: Цофа(й) (Цопа-й), аның улы - Нахав, аның улы - Елиаф, аның улы - Иерохам, аның улы- Елкан-а (Ел-кан-а)”(Пар. 1-к.6 баб, 16-17, 27 әйтемнәр).

“Бехер улы-Иоаш, Маах улы-Кереш, туганы-Шереш, аның улы-Улам (улым?), Шемид уллары –Аниам (анием?),..Ефрем улы-Берия (бер-ия), кызы- Шеер(у), төзегән өстәгесе-астагысы – Беф-Орон (?)- Узен шеер(у)” (Пар. 1-к. 7 баб, 8, 16, 19 әйтемнәр).

Биредә китерелгән Кереш, Шереш, Улам (улым), Аниам (әнием), Бер-ия, кызы-Шеер(шәһәр) – болар гади төрки сүзләр булганлыгын гына түгел, аларның мәгънәви яктан да Тәңре дине(н дә) актив(ы) (кулланышта) булып, Тәүрәт өчен дөрес тәрҗемә ителмәүләрен раслый торган тагын бер өстәмә дәлил булып тора кебек.

“Бери уллары: Хевер, Малахиил аның улы – Бирзаиф” (Бир-заи, бер-заиф, чирле кеше), . бел(у), Ашбел(а, Ахр(ая), Алдар” (Пар.1-к. 7 баб, 30-31 ә.).

Шушы, һәм бүтән күп очрый шундый сүзләр-исемнәр, кайсылары үзләре игтибапрны җәлеп итә, кычкырып тора түгелмени “без төркиләр” дип?

“Уззу..,Моавит җирләрендә.., Шашак,..Ишмер(ай),..Шашак уллары: Шамшурой, Шехария Елпала (ел бала?)” (Пар.1-к. 8 баб, 7-, 14 18 26-әйтемнәр).

Менә тагы: “уззу- узу-узын-узарга, Шашак-чәчәк, Ишмер-исмер-үсмер?, Шәһәр-иясе, ягни биредә шәһәр башлыгы булуы мөмкин,.Ел-пала-бала — боларның төрки сүзләр булганга шик юк.

“Иареш(ия-ияреш...Ешбаала – (яшь бала?).., Моцу- (мәче) аның улы-Ах(к)ваз, аның улы- Ешек (*ишек), Ацел (ачыл)” (Пар. 1-к. 8 баб, 27, 33 36 әйтемнәр).

“Шилон улы-Асаия (аса-ия-ас-ия, төрки кәвем исеме?) аның улы- Елкан(ы).., Шалум улы-Коре(күрә?).., Гавонда яшәделәр, Геваонитян атасы-Иеил (ил), хатынының исеме- Мааха..һәм Ешбаала (яшь бала?),..Иаер(а), Моцны(у),..Ацел (ачыл)” (пар.1-к. 9 баб, 5, 16, 39, 42-43 әйтемнәр).

Боларның төрки сүз икәнлеген исбатлап торырга кирәк микән? Болай да күренеп торалар ич!..

“Ике, Илай.., Иттай.., Шама, Иеил.., Елеил” (Пар.1-к. 11 баб, 28-29, 31 44 46 әйтемнәр).

“Адрозаар шәһәрләре, Тивхафы һәм Куна(дан), Давыт бик күп бакыр алды... Сув(сувар) патшасыннан” (Пар.1-к. 18 баб, 8-9 әйтемнәр).

Тивхафы, түгел, Төп-Капыдыр шәһәр исеме, моны раслый “кун” сүзе дә, чөнки кун-гун-кыпчак-кипчак атамалары еш кына кун дип тарихи язмаларда китерелә.

"Шайтан котырта Давытны Израил халкын исәпкә алырга. Давыт җибәрә санарга Иовны,..барча израилеләр:1000х1000 һәм 100 мең кылычлы ирләр, шулай ук Иуда нәселе: 470 мең кылыч тотардай ирләре бар, әле санамыйча Левит һәм Венеамин нәселләрен” (Пар. 1-к. 21 баб, 1, 4-6 әйтемнәр).

Менә бит Шайтан китергән саннардан күренә гәүрәләрнең ничек үрчегәннәрен.

“Һәм Алла фәрештәсе кушкан Гадка (гад-кад-кат): Давытка әйт, Давыт китереп куйсын Аллага корбанлык Орны Иевусеян ындыр табагында. (Пар. 1-к. 18 баб, 18 20-23 әйтемнәр).

Орна — ялгыш кеше итеп күрсәтелгән, төрки сүз “орна-урыны, урын, корбанлык урыны, биредә сүз мәгнәсенә туры килә һәм бу сүз берничек тә кеше исеме түгел. Орна-орны-урны-урын, Иевусеян-иябезнеке-нә, Ия-безнеке, урын иябезнеке, ягни урын Алланыкы, шулай булырга тиеш.

ПАРАЛИПОМЕНОН (ИКЕНЧЕ КИТАП)

“Сөләймән тотынды төзергә Алла йортын (гыйбадәт йортын)... Давыт сайлаган урында, кибәндә, Орны Иевусеяндә... эчтән япты саф алтын белән” (Пар.2-к. 3 баб 1,4.әйтемнәр).

“Кибәндә Орны-урыны” дигән гыйбарәләрнең төрки сүзләр булуы укучыда шик тудырырга тиеш түгел. Тагын бер өстәмә дәлил:

Кибәндә-кырда-басуда — мул урында, чөнки игенне җыйгач, барлык арта, байлык өстәлә.

“Сав-саба падишасы (патшабикә).., бүләк итте Сөләйманга 120 талант²⁸ алтын, асыл ташлар, күп итеп хуш исле майлар..Сөләйманның өендә су эчә торган савытлар алтыннан иделәр”. (Пар.2-к. 9 баб, 9 20 әйтемнәр)

Югарыда китерелгән саба исемле төрки кабиләсе патшасы Бояр кызы (Боярикс) турында сүз бара түгелме икән?.

“Асның күркәм патшалык итүе туктатты барча Иуда шәһәрләрендә, бөекләрне һәм кояш һәйкәлләрен. Азарий пәйгамбәр Аска (патшага) каршы чыга” (пар. 2-к.14 баб, 5 ә.).

Монысы Тәңре дине билгеләренә охшаган түгелме? Барлык китапларын күчереп алып, шушы хакта бер генә сүз дә алда, бер сүз дә китермә шушы китаптан? Бу, күрәсең, мөмкин түгел. Кояш һәйкәлләре, димәк, төркиләрдә кояш билгесе генә түгел, аңа һәйкәлә дә булган.

“Ас анасы Маах ясаган потны җимерә, утырткан куакларын яндыра” (пар. 2-к.15 баб, 16 ә.)

Инде ничәмә-ничә мәртәбә гәүрәйләр Алла сүзеннән бизәләр һәм тагын да потларына урап кайталар. Алла үзләрен һәр вакыт ярлыкый, җитмәсә әле Үзе аларга ант итә, сүз бирә тугры булырга? Тагын да шул ас-яс дигән төрки кабиләсенең исеме. Ни өчен шушы ят исем-атама (ас) үзләренеке итеп китерелгән? Тагын табышмак.

“Бар халык Ваал гыйбадәтханәсенә юнәлде, аны туздырды, корбан чала торган урыннарын җимерде, һәм Матфан (Батпан?) атлы руханиларын корбанлык алдында үтерде”(Пар. 2-к. 23 баш, 17 ә.)

Биредә сүз, фәндә билгеле булган “кыпчаклар балбаллары” (половецкие балбалы) турында бара ахрысы. Башка халыклар ядкәрен җимерүләр гасырлар буе дәвам итеп, безнең заманнарга да килеп җиттеләр. “Матфан- Батпан- Патпан-Бадман” шулай әйтелүе дә бар.

“Иодай вафатыннан соң, Израил кәвеме тагын тотына төрле потларга табынырга” (Пар.2-к. 24 баб, 18 ә.)

Кире мәҗүсилеккә кайталар. Бу аңлашыла.

“Олдан-алдан?..”(Пар.2-к. 34 баб, 22 ә.) “Вавилон патшасы-Новуходоносор, фарсы патшасы – Кир... төзи гәүрәйләргә гыйбадәтханә, Новухудоносор җимергән гыйбадәтханәне” (Пар.2-к. 33 баб, 3 ә.) - берәүләре җимерә, икенчеләре төзи, әмма барысы да үз башларына.

ЯЗДРА (ЕЗДРА) КИТАБЫ²⁹

“Фарсы патшасы Кир гәүрәйләргә гыйбадәтханә төзи һәм куша үз җирләренә кайтырга. Һәм чыгарды Кир савытларны Алла йортыннан.. Фарсылар патшасы Кир шушы савытларны гыйбадәтханәдән чыгарды җиһазлар сакчысы Мифредат кулы белән, ә ул аларны санап бирде Шешбацарга, Яһүдия бәгенә”.(Яздыра к. 2 баб, 7-8 әйтемнәр).

Шешбацар-шеш-басар, бәлки бу кушамат, табиб, дәвалаучы турындадыр?

"Елам(?) уллары.., Бебай (?) уллары” (Яздыра к. 2 баб, 7, 11,14 әйтемнәр).

Төрки сүзләр, елам-бәбәй-бик-бай, аңлатып торасы юк кебек.

“Фарсылар патшасы Кир, гәүрәйләрне Вавилон әсирлегеннән азат итә, Иерусалим шәһәрендә төпләнергә рөхсәт бирә, гәүрәйләр үзләренең Алласына гыйбадәтханә төзергә керешәләр. Шул чак Иерусалимда яшәгән Сирия халкы алар янына килеп әйтәләр: Безнең дә сезләргә булышасыбыз килә, сезнең Аллагызга гыйбадәтханә төзешергә, без дә сезнең Аллагызга корбан китерәбез, Сирия патшасы Асар исеменнән дип. Ә гәүрәйләр аларның ярдәмен кабул итмиләр, әйтәләр: юк, без үзебез төзибез, сезне катнаштырмыйбыз, дип. Шуннан соң Иерусалим халкы аларга шушы төзелештә төрлечә комачаулый башлыйлар: әләклиләр фарсы патшасы Кирга, аңардан соң Дарийга, аңардан соң Ахашверош (?) патшага, шулай ук Артаксеркс падишага, язалар Бишлам (?) белән Мифредат, Табеел һ.б...Хәбәр бирәбез Сезгә, гәүрәйләр торгызалар фетнә шәһәрен, инде нигезен торгыздылар, килегез туктатыгыз! Шушы хатны укыгач, фарсы патшасы Артаксеркс җибәрә хәрби төркем һәм төзелешне туктата. Нәрсәгә үрчетергә патшага кирәкмәгән халыкны...” (Язд.к. 4 баб, 3-12, 22-23 әйтемнәр).

Бишлам-башлам булырга тиеш?... Иерусалим халкы? Димәк, гәүрәйләр түгел, алар шушы шәһәрне басып алучылар гына, төп шәһәр халкы түгелләр.

“Гәүрәйләр Алла йортын төзи башлыйлар...Фарсы падишасы Кирның язып калдырган әмере табыла Мидиядә Екбактак-та” (Язд.к.5 баш., 6 баб, 2 әйтем)

Төбәк исеме Екбатак, Мидия җирендә, шушы җирләрдә борынгы төркиләр яшәгәне мәглүм, “екбатак” сүзе дә бик таныш сүзгә ошаган, ек – батак, ек-ботак-ёк ботак- юк-ботак, ботаксыз урын? Гап-гади төрки сүз.

“Рухани³⁰ Яздра (Ездра)..Артаксис падиша рөхсәт итә гәүрәйләргә Иерусалимга кайтырга, гыйбадәтханәләрен төзергә, күп итеп бирә үзләренә алтын-көмеш гыйбадәтханәләрен (синагогаларын) җиһазларга” (Язд. К. 7 баб, 14-15 әйтем)

Менә, гәүрәйләргә кемнәр генә булышмый, ә алар һичкайчан беркемгә дә (ят кәвемнәргә) булышмыйлар.

“Израил халкы катнаш никахларга кереп баткан: хананейлар, хетлар, ферезхлар, иевуслар, амонитлар, моавитлар, мысырлылар, аморейлар белән шушы халыклардан үзләренең улларына кызлар алганнар, изге орлык чит-ят кәвем белән катышкан. Яздыра бик зур кайгыга бата. Яздыра кушуы буенча бар гәүрәйләр башлыклары ант итәләр: чит-ят кәвемдән булган хатыннарын аерып җибәрергә” (Язд.к. 9 баб, 2 әйтем 10 баш).

Килмешәкләр үрчегәч, сан ягыннан күбәеп киткәч, инде үз-ара никахлашу да алар өчен ул кадәрле куркыныч булмый, күрәсең. Әммә ләкин, алар бүгенге көндә дә бик теләп катнаш никахлар төзиләр җир йөзендә бар халык вәкилләре белән. Хәтта аңа омтылалар, аны мактаулы эш саныйлар. Катнаш никахлар килмешәкләрнең каннарын һәрчак яңартып килә, юкса алар чирли башлыйлар, икенчедән, аларга җиңел була башка кәвемнәрнең араларына кереп, үзләре белән идарә итәргә. Чөнки халыклар катнаш никахтан туган балаларын кардәшләре итеп күрәләр, ә алар шушы халыкка кардәшлек җепләре сакламый.

ИЕМИЯ КИТАБЫ

“Ахалин улы Неемий, киселев (кысылып-кизләү?) аеның 20-сендә мин пайтәхетле Суза шәһәрендә идем” (Иемия к. 1 баб, 1 ә.)

Суза шәһәре һәм кизләү ае, төрки телләрдән төшеп калган, онытылган сүзләргә охшаганнар, хәттә кизләү сүзе булса да, тик башка мәгнәдә (чишмә, җир астыннан типкән чыганак), ае онытылган.

“Нисан аеның 20-нче көне иде, Иемий Артаксеркс падишшаһка зарлана..Парош (Барыш?), Зезир (Хызыр?), Азгад- (Азгад-Аскат-Әсгать), Бева(й), Бигва(й) – исемнәре китерелә” (Ием. к. 2 баб, 1-9., 10 баш, 1-27 әйтемнәр). - Барыш, Зезир (Хызыр) Бигва – сүзләре дә төрки сүзләр.

ЯСФӘРӘ КИТАБЫ (Есфирь³¹)

Һәм Артаксеркс хатынлыкка алды Есфирьне..Есфирь яшерде үзенең Мордехай белән кардәшлеген, шулай ук үз халкы турында бер сүз әйтмәде. Артаксеркс падишаһның ике хәрам агасы (евнухы), Гаваф белән Фарра, аны үтерергә ниятлиләр(?). Мордехай боларның сөйләшкәннәрен ишетә, ниятләрен Есфирьгә җиткерә, ул падишаһка әйтә. Хәрам агаларын (евнукхларны) тоталар, сорау алалар, алар ниятләрен таныйлар. Боларны асалар, ә Мордехай фарсы патшалыгында югары дәрәҗәгә күтәрелә” (Есф.к. 2 баб, 16 20-23 әйтемнәр)

Хәйлә, яшерү, шымчылык итү, яла ягу, менә шундый "мирас" белән гәүрәйләр барлык дөнья буйлап хөкүмәткә киләләр.

“Соңыннан Артаксеркс патша Амодаф углы Аманны югарыга күтәрде, урынын иң югарыда урнаштырды, башка түрәләр арасында. Бар халык Аман алдында баш иеп, тезләнә³² иде, шулай әмер итте падишаһ. Ә Мордехай Аман алдында тезләнми һәм иелергә теләми, моны күреп Аман бик нык ачулана.. Аман бер Мордехайдан гына үч алу, аңа аз күренә, Мордехайның нинди халыктан булуын белеп, бар гәүрәйләрне юк итәргә ниятли...Нисан аеның беренче көнендә, Артаксеркс падишаһның 12 ел идарә итүенә “нур” (фал) салалар, һәм ул чыга Адар ае, ягъни уникенче айга..13-нче көнне бар гәүрәйләрне юк итәргә дигән карар чыгара Аман..Есфирь белән Мордехай хәйлә корып, Аманны хөкем итеп асуга ирешәләр... Падишаһ Аманнан, “Ничек син бүләкләр идең падишаһка бик якын кешене?”, —дип сорый. Аман сүз аның үзе турында бара дип аңлап, кем турында барганын сорап азапланмый, шуның белән харап та була. Менә шуннан башлана гәүрәйләрнең Пурим бәйрәмнәре” (Ис.к. 3 баб, 1-13 ә. 6 баш, 1-14 әйтемнәр).

Аманны саксызлыгы һәләкәткә китерә. Патшадан төгәл сорамыйча, кемне күздә тотасың дип, дошманын югарыга күтәрә, ә үзен түбән төшерә. Менә биредә җирле  халыкларының хәйләсез, эчкерсез, әйткән сүздә торучанлыклары яктыртыла. Гыйбәрәтле язмыш, андый хәлләр дөньяда кабатланып торалар.

Йоныс (Иова) китабы.

“Шулай итеп. ахмакның башына җитә үз ачуы, ә юләр башына – түземсезлеге” (Йо.к. 5 баб, 2 әйтем).

Күрәбез, моннан дөрес нәтиҗә ясала: аңлаганнарга — гыйбрәт, аңламаганнарга — җәза өчен.

“Йоныс зарлана үзенең дөньяга туганына... Һәм әйтер булса кояшка чыкма дип –чыкмас, йолдызлар белән дә шундый ук хәл” (Йо.к. 3 баб, 10 баб 7 әйтем).

Бу инде Ибраһим белән Мусаларның Алласы түгел, кайсы алар белән янәшәдә йөри, кайсын алар көймәгә³³ утыртып йөртә торган булганнар. Бу Алла кодрәт иясе, бар галәмгә хуҗа булган.

“Кеше үлгәч, тагын яшәрме?” Күпме миңа язган яшәргә, мин һәр көн көтәр идем, миңа алмашка килүчене” (Йо.к. 14 баб, 14 ә.)

Бу өзекләрне укучыны таныштыру нияте белән генә китерәм, бу юллар Коръәни- Кәримдә дә бар.

ДАВЫТ КИТАБЫ (Псалтырь).

“Мин Үземнең падишаһымны билгеләдем (помазал) Сион өстендә, Минем изге тауымда. Язганны җиткерәм; миңа Алла әйтте, Мин сине тудырдым, сора Миннән, һәм бирермен варис итеп халыклар сиңа! Син аларны буйсындырырсың тимер таяк белән, тар-мар итәрсең, чүлмәк ваткан шикелле. Син Минем улым, Мин хәзер тудырдым сине” (Даут к. 2 псалом, 6-9 әйтемнәр).

Тагын да шул гәүрәйләрне югарыга чөю, Алланың үзе тарафыннан түбәнсенеп, аларга вәгъдәләр бирү, барча башка халыкларны чүпкә тиңләү.

СӨЛӘЙМАН (СОЛОМОН) ӘЙТЕМНӘРЕ

“Гадиләргә зирәклек, яшьләргә белем һәм акыл... Чөнки ахмакларның үз сүзләре башларына җитәр, һәм дә беркатлыларның битарафлыгы тормышларын кисәр” (С.к. 1 баб, 4, 32 әйтемнәр)...

Биредә тормышта актив булырга кирәклеген, активлыкның пассив булуга караганда һәр вакыт отышлы булуын алга сөреп килгәннәр гәүрәйләр. Бу канунның тормышчанлыгын онытмаска иде безләргә дә.

“Үзеңне коткарыр өчен золым юлыннан...Яман кешеләрдән. Кайсылардыр явызлыктан шатланалар, сокланалар явызларга.., ә явызларны кырып бетерерләр, ә мәкәрлеләрне үрчетмәсләр” (С.к. 2 баб, 12-15, 22 әйтемнәр).

Гаделлек өчен көрәшергә, көтеп ятмаска кирәклекне өйрәтә.

“Ширбәт булып ага ят хатын авызыннан сүзләр, майдан да йомшак алар, әммә ахыры бик әче, нәркәмәс кеби... аяклары үлем белән тоташкан, табаннары җәһәннәм белән..Юлың алардан ерак булсын, якын килмә аның ишегенә..Эч суңны үз чишмәңнән, кайсы ага синең коедан. Чишмә суың урам буйлап җәелеп акмасын” (С.к. 5 баб, 3-8, 15-16 әйтемнәр).

Ят хатыннар белән чуалма, үз хатың янында бул, хатыныңны аздырма. Дошман сүзе кешене әсир итә. Тибрәтә һәм юк итә, — дип өйрәтә Акыл Иясе Сөләйман.

“Бар, иренчәк, кырмыска янына, кара ничек ул эшли, гыйбрәт ал аңардан.. Фаш итмә сиңа үчлене³⁴, сине дошман күрмәсен, фаш ит зирәкне, ул сине яратыр” (С.к. 6 баб, 6-9, 9 баш, 8 әйтем.)

Дошманнан саклан, ягъни сүзеңне үлчәп әйтә торган бул.

“Кем талый ярлыны баермын дип, кем байга бирә, ул ярлыланыр” (С.к. 22 баб, 16 әйтем).

Димәк, сәдаканы сайлап бирә белмәсәң, икесе дә ярлыланыр. Нәкъ менә мал һәм фикер куштаннары, тәлинкә тотучылар, ялагайлар турында әйтелгән.

ЕКЛЕСИАСТ (ДӘГЪВАЧЫ) КИТАБЫ

“Җирдә ыгы-зыгы, барысы да ыгы-зыгы. (Суета сует). Бар елгалар диңгезгә коя, ләкин  диңгез аша китми, кай җирләрдә елгалар агып чыга, шул җирләргә кире кайта.. Ни булды, шул булыр, нәрсә эшләнә, шул эшләнер һәм кояш астында бернинди яңалык юк... Кыңгыр турая алмый, ни юк, аны исәпкә алып булмый... Зур белемдә хәсрәт күп, белем арткан саен, хәсрәт арта... (Ек.к.1 баб , , , 1, 18 әйтемнәр)

Биредәге фәлсәфи юллар белән килешмичә булмый. Дөнья үзгәрә, дөнья белән үзгәрмичә булмый. - (?)

"Бар нәрсәнең вакыты бар, һәр әйбернең җир йөзендә үз вакыты бар...Бар ташларны җыяр вакыт, бар ташларны атар вакыт, бар кочаклашу вакыты, бар кочаклашудан тыелу вакыты” (Ек. К. 3 баб, 1-5 әйтемнәр)

Гыйбрәтле сүзләр, кыймәтләре бердә җуелмый торганнардан.

“Илнең өстенлеге падишаһтан, кайсысы халыкны кайгырта” (Ек.к. 4 баб, 8 әйтем).

Халыкны кайгыртмаган түрә идарә итәргә тиеш түгел, ә бездә киресе — нәкъ алар гына идарә башында утыра да инде.

ИСАИ ПӘЙГАМБӘР КИТАБЫ

“Һәм Ул хөкем итәр халыкларны, фаш итәр күп ыру-кабиләләрне, һәм кылычтан орал*, сөңгеләрдән- урак, халык өстенә халык корал күтәрмәс”(Ис. п.к. 2 баб, 4 әйтем).

Бу әйтем халыкларга гадел тормыш турында хыялланырга зур өмет бирә. Ягъни мәсәлән, кыямәт көненнән соң. Ахырзаманнан соң кешелек яшәрме? Менә шушы урын өстәмә таләб, аңлатуны итә.

“Кайчан әйтерләр сезгә: сорагыз шулардан, кайсылары үлгәннәрнең рухы белән аралаша, могҗиза күрсәтүчеләр, өшкерүчеләр һәм фалчылардан³⁵, шунда сорагыз: Халык үз Алласына мөрәҗәгать итәргә кирәкмиме, дип...Йөрерләр алар җир йөзендә җәберләнеп, җәзаланып, ач-ялангач, хурлап үзләреннең патшаларын, Аллаларын” (Ис.п.к. 8 баб, 1, 21 ә.)

Биредә тәңречелек турында сүз бара шикелле, тик бер Тәңре динендә генә мәетләрнең рухлары яд ителәр, әммә рухлардан соралмый кебек. Әллә борынгы заманда шундый хәл булганмы? Корылыклы елларда яңгыр сорап мәетләр өстендә намаз укулар әле булса да күренгәлидер. Шундый намаздан соң яңгыр ява бит, моны ничек аңлатасың? Гадәтләрнең барчасы борынгы заманнардан килә, бу да шулай ук. Өшкерүчеләр дә безнең Тәңре динендәге бабалар-әбиләр булырга охшаган. Менә шушы юллар Тәүрәт китабының Тәңречелек китабы “Җитмеш Аңлатмадан” күчереп язылган дигән фикерне раслауга тагын да бер өстәмә дәлил булып тора түгелме? Тик биредә гәүрәйләрнең үзләрен өстен чыгарыр өчен башкаларны “әрвахлар рухлары, өшкерүчеләр, мәҗүсиләр, алар шуңа күрә җәфа чигүчеләр”, дип раслаулары барысы да шул раса өстенлегеннән чыгып әйтелгән дип уйларга кала.

“Мин җибәрермен Асурны йөгәнсез халык өстенә, ачуым кубарган халык өстенә, кушармын аларны таларга, бар малларын алырга, ә үзләрен түбәнсетергә, урамда яткан чүп урынына”.(Ис. п.к. 10 баб, 6 ә.)

Менә тагын килмешәкләрне, имештер, Алла яклый, аларга өстенлек бирә башка халыклар алдында. Кем, кайсы, нинди "йөгәнсез халык" турында сүз барырга мөмкин? Бернинди канунга буйсынмаган, динсез халык, димәк. Динле халыклар “йөгәнсез” булалмыйлар, “болар корбан итеп сайланган халык”. Ә менә гәүрәйләр, "динле халык" — алар “йөгәнсез” булалмый, “йөгәнсез” халыклар алар өчен корбан итеп билгеләнгән, имеш. 

Шушы ук юлларның тәрбияви ягы да бар, алар гәүрәйләрне кисәтә: әгәр сез миннән бизсәгез, сезне дә шундый язмыш көтәчәк, дип. Тәүрәттәге кисәтү, куркыту юллары еш очрый, алар онытылмасын өчен, юл саен диярлек махсус кабатланалар.

“Израилнең калган өлеше, Якуб кәвеменең калган өлеше – борылалар йөзләре белән көчле Аллага..Бар тавышыңа кычкыр Галимә кызым, ишетсен сине Лаи(ш), мескен Анафоф”.(Ис.п.к. 10 баб, 21, 30 әйтемнәр)

“Көчле Аллага”... Алланың көчсезе дә була микәнни? Алла бер генә ич. Галимә борынгы гәүрәйләр исеме булып чыга, ә без аны мөселман исеме дип беләбез.

“Нәсел китәр Иесе(во)-Иясе тамырыннан” (Ис.п.к. 11 баб, 1 әйтем)

Җир-төбәк башлыгыннан, ә Ул Ия диелгән. Бу сүзнең төрки сүз булуына биредә бәхәскә урын юк. Шулай нәсел әби-бабадан китә.

“Шатланма, Филистим җире, гөрзе сынганга, кайсы сине тукмаклый иде, елан тамырыннан чыгар канатлы аҗдаһа³⁶”. (Ис.п.к. 14 баб 29-31 әйтемнәр).

Елан борынгы төркиләрнең нәсел билгесе (тотемы), аҗдаһа еланы да төркиләрне аңлата, Казан кирмәнен дә аҗдаһа саклады, әмма саклый алмады — шунда билгесе дә куелган.

"Шулай төнлә җимерелер Ар-Моав, Кир-Моав... Ул тоташа Баит һәм Дивон белән, калкулыкка күтәрелә, Моав җылый Нево һәм Медев(о) өстеннән”.(Ис.п.к. 15 баб, 1-2 ә.)

Баит-Бәет түгелме? Төрки-татарлар үлгән кадерле кешеләрен сагынып, бәетләр язалар, бу гадәт аларда әле дә сакланып килә. Шул ук вакытта, үзләрен, гадәт буенча, кечерәйтеп, тыйнаклык күрсәтеп, дивана, мәхлүк дип тә атый торган булганнар.

“Йөрәгем сыкрана Моаб турында, качалар анардан Сигорга(?), өченче Эглыга (?) кадәр...Хоронаим юлында егълап күтәреләләр Лухитка, куптаралар зур гауга. Чөнки Нимрим сулары корыды, болыннар кипте, үләннәр бетте..Ялвару тавышлары Моав тирәсеннән Егъламага, Беер-Елимга чаклы (Бер-Елим-Елым?),.. Димон(а) сулары”.(Ис.п.к.15 баб, 5-6, 8-9 әйтемнәр).

Сигарга, Эглы, Егламага, Беер-Елим — бу сүзләрнең төрки сүзләр булуы шик тудырмый кебек.

“Кирхареш диварлары җимерелде, егълагыз, зарланыгыз.. Ароер (Ара Ер-Җир) шәһәрләре, патшалыклары арасындагы җирләр Астарт(ы) һәм Ваал (Баал) поты... (Ис.п.к. 16 баб, 7 ә., 17 баш, 2-8 әйтемнәр).

Менә тагын үзебезнең Киркареш-кергәреш-кереш-үзгәрешләр... Ароер-ара-ер-йир-җир, ике арадагы җирдәге шәһәрләр, Ваал белән Астарты арасындагылар.

“Миңа Ходай шулай диде: Тагын бер ел, тигез ялгангач елга һәм Кидарның бөтен даны юкка чыгар. Кидар батырларының ук-җәяләре әзер”.(Ис.п.к. 21 баб, 16-17 әйтем).

Кидар-китар- китәр-күтәр? Кидар аңлаешсыз сүз кебек, ә менә ук-җәясе борынгы төркиләрнең беренчел сугыш коралы.

"Тир турында күрәзәчелек..Егълагыз, Фарси(с) көймәләре, чөнки ул (Тир) җимерелде, анда юк йортлар керердәй. Китий җиреннән шундый хәбәр килде..Арыил кайгысы, Арыил шәһәренә, кайда яшәде Давыт”.(Ис.п.к. 23 баб, 1 әйтем, 29 баш, 1 әйтем).

Китий-Киткән җирдән хәбәр килгән, Арыил –Ары – Ил шәһәреннән, җир-төбәктән. Аңлашыла болай да: барысыда төрки сүзләр.

“Ачуландым Мин Үз халкыма, харап иттем Үземнең киләчәкне, Мин бирдем үзләрен синең кулыңа (Вавилон падишаһы кызына), ә син аларга мәрхәмәтле булмадың,..янәдән Алланың зарлары Израилгә (төште), гәүрәйләрнең Алла сүзендә тормаганнырына”.(Ис.п.к. 47 баб, 6 әйтем, 48 баш).

Янәсе, гәүрәйләр Алласы Үз халкын биргән Вавилон патшасы кулына, алар сугышта Вавилон тарафыннан җиңелмәгән, аларны Аллалары гына ташлаган?! Менә хәзер шушы эше өчен Алла үкенә дә икән. Югыйсә, ничек аңларга: “Харап иттем Үземнең киләчәкне” дигән тәгъбирне? Аллага куркыныч яныймени? Менә шушы сүзләр Шайтан сүзләре түгелмени?

“Израил халкы изге халык, дип Алла иглан итә... Онытыгыз Минем изге тавымны, Гад өчен табын әзерләгез (Искәрмәдә: Гад, яки Ваал-гад дип бирелгән) һәм Мени (Мануфи) – кояш һәм ай Аллалары исемнәре”.(Ис.п.к. 49 баш, 65 баб, 11 әйтем).

Гад-кад(т), Мени-мәни-менә?

ИЕРЕМИЙ ПӘЙГАМБӘР КИТАБЫ

“Әйте миңа Ходай, төньяктан килер бәлә-казалар, шушы җирләрдә яшәгән халыклар өстенә дип. Аларны (гәүрәйләрне) хөкемгә тартырмын, Мине ташлап киткән өчен, чит-ят Аллаларга табынган өчен”.(Ие.п.к. 1 баб, 14, 16 әйтемнәр).

Менә Иеремий Пәйгамбәр китабы тулаем ике (2) баптан тора. Ул Алланың Израил халкына булган зарлары белән тулы Алла гел зарлана Үзе тудырган бәндәгә үкенече тулып ашкан. Китаптагы ошбу зарлы урыннар бер дә аңлашылмый.

“Нигә Миңа Сава җирендәге хуш исле лавән (лаванда), аның исе ошамый?”.(Ие.п.к. 6 баб, 20 әйтем).

Алдарак Саба җирендәге хуш исле цамбыр турында барган сүз түгел микән бу? Ләвән белән төтәштергән кебек, бездә цамбыр белән төтәштергәннәр (төтәткәннәр).

“Балалары утын җыя, әтиләре учак яга, хатыннары катлама³⁷ пешерә ят Аллаларга”. (Ие.п.к. 7 баб 18 әйтем). Монда нәкъ безнең төрки гадәтләр сүрәтләнә.

“Иуда падишаһларының, һәм бәкләренең, һәм руханиларының, һәм Пәйгамбәрләренең сөякләрен каберләреннән чыгарып ташларлар, Җирдә җәелеп, кояш, ай алдында һәм барча йолдызлар алдында, кайсыларын алар сөя иделәр, кайсыларына гыйбадәт кылдылар, кайсыларына буйсынып яши иделәр, әле аларның сөякләре туфрак булып аунап яталар. Күммәсләр аларны, сөякләре җиргә ашлама булып ятырлар. Калганнары шушы кабәхәт кавемнән яшәүне түгел, үлемне хуш күрерләр. Мин куармын үзләрен, ди Ходай Савоаф”.(Ие. п. к. 8 баб әйтемнәр 1-3)

Иуда улы Ир булган чакта, кайсын гәүрәйләр Алласы үтерде (үтерергә кушты), сүз бара төркиләр патшалары турында. Чынлап-та борынгы төрки ханнары, каһаннары, бәкләрне, алыпларны, изгеләренең кайсыларының каберләре таланган, сөякләре төрле якка сибелеп ята. Димәк, шушы гәүрәйләр иң башта ук төркиләрне дошман күргән, әле дә дошман күрә.

“Әйт үзләренә; егылган торалмыймыни? Юлдан язган кире кайталмыймыни? Яраны дәвалыйлар, Минем халкымның кызлары, “тынычлык-тынычлык” ди, ә тынычлык юк”.(Ие.п.к. 8 баб, 4, 11 әйтемнәр)

Биредә төрки халыклар турында сүз бара, кинаяләп әйтелгән “Иуда падишаһлары” дип, аларның язмышларын тасвирлау. Бик гыйбрәтле сүзләр китерелә, димәк, дәүләтчелеген кайтару юлында төрки-татарга да өметләрен өзәргә ярамый; бер югалтылган дәүләт кире кайтмый булмас, тик шуны көтәргә һәм ул көнне китерегә тырышырга гына кирәк. Кызык бит: Тагын "Алла ант итә, Израил Алласы булырмын дип" (Ие.п.к. 11 баб).

“Килделәр Гадолиягә Масифта (төбәк), Нафания улы Исмаил (?), Иоан улы Ионофан, Карей(я) белән Серай уллары, Фанасмеф һәм Офи уллары Неторофафтан (төбәк), Махаф улы Иезон... Әйттеләр, беләсеңме Ваали падишасы Амон улы, җибәрде Нофан улы Исмаилны сине үтерергә? Ахаким улы Гадоли ышанмады..Елисам улы, Нафан улы Исмаил-патша токымыннан”.(Ие.п.к. 40 баш, , 14 әйтемнәр, 41 баб, 1 әйтем).

Елисам-еласам булырга тиеш, төрки телгә тартым сүз.

ИЕЗЕКИЛ ПӘЙГАМБӘР КИТАБЫ

“Ховар (Кобар) елгасы. Һәм Ул (Алла) керде минем эчемә...Әйтте, әй, кеше баласы, Мин җибәрермен сине Израил балаларына, бик каршы торучыларга, кемнәр Миңа каршы баш күтәрделәр, алар һәм аларның әтиләре Миңа хыянәт иттеләр бүгенге көнгәчә. Бар, сөйлә аларга Минем сүзләрне. Чыгарды күн язма³⁸, анда язылган иде: “Кайгы-хасрәт, сыктау”, укы диде, укыдым. Шуннан соң аша бу язманы диде, ашадым”. (Иез.п.к. 2 баб, 1-10 ә.).

Алла язма бирә, укырга куша, соңыннан шушы ук язманы йотарга куша? Бар, сөйлә әле халыкка, ди? Нәрсәне? Нинәрсә укылганы билгеле түгел бит!..Ә дәлил кайда? Йоткач, ул дәлилне юк иткән бит, ничек кешеләр аңа ышанырга тиешләр? Ни өчен Алла шушы язманы йотарга куша? Сүзен халыктан яшергән? Ә элгәре Үзен танытыр өчен могъҗизалар күрсәтә иде, ә биредә — яшерә? Күрәсең, ошбу хәл Иезекилның үзенә кайтып кала, дәлилне юк иткәч, димәк, ялганлый,. Хәер, бу Тәүрәттәге беренче мондый "ялган" түгел, моңа кадәрле дә "ялганнар" бихисап очрады китапта.

"Һәм 70 ир, Израил халкының өлкәннәре,..Алла йортына басканнар сыртлары белән, ә йөзләре белән көнчыгышка һәм гыйбадәт кылалар көнчыгышка —Кояшка”.(Иез.п.к. 8 баб, 11 16 әйтемнәр).

Ислам динендә дә әүвәлдә кыйбла булган Иерусалим тарафына таба, соңыннан гына Мәккә тарафына күчерелгән. Һичшиксез, сүз биредә төркиләр дине — кыйбласы көнчыгышта булган тәңречелек кыйбласы турында бара. Татарларның күмү йолаларында да шуны абайлап була: мәетне башы белән көнбатышка каратып яткыралар, ахырзаманнан соң кабереннән торып, туры юнәлер өчен көнчыгышка, кыйбла тарафына.

“... Тәүбәгә килгән үлмәс.. Адәм баласы, йөзеңне бор Магог җирендәге Гогка (гог-күк, магог-мән-күк) Раш, Мешех һәм Фувал бәкләренә... Борырмын сине, авызлык кидерермен сиңа һәм чыгарырмын барча гаскәрең белән, тулысынча, бөтен кораллары белән, кылычлары, калканнары, көбәләре белән... Гомерны бар гаскәре белән, йортын Фогармадан (Богарма) төньякта, барча төркемнәре белән, синең белән күп халыкларны... һәм әйтерсең: күтәрелим әле сакланмый торган җиргә, барыйм саксыз халык өстенә, сакланмыйча яши торганнарга, — алар барчасы яши диварсыз-йозаксыз, аларның ни ишекләре, ни йозаклары юк..Сава белән Дедан арамей сәүдәгәрләре”. (Иез.п.к. 18 баб, 21 әйтем, 38 баб, 1-7, 13 әйтемнәр)-хата юк (М.М.)

Биредә төркиләр һәм алар яшәгән җирләр турында язылган, чөнки “магог-та, гог-та” “мән-күк” мәгънәсендә йөргән төрки төшенчәләр. Менә шушы юллар гына да тагы бер кат исбатлый Тәүрәтнең төрки телле китаптан язып алынганлыгын. Ничек кенә яшерсәң дә, хаклык барыбер бәреп чыга. Ничек инде ул, төрки телле китаптан күчер дә һәм шунда ук төркилектән җиңел генә котыл да? Бу бит мөмкин булмаган хәл!

“Менә Израил Алласының даны килде көнчыгыштан”.(Иез.п.к. 43 баб, 2 әйтем.)

Әлбәттә, төркиләр китабыннан күчереп язгач, көнчыгыштан килми, каян килсен?

ДАНИИЛ ПӘЙГАМБӘР КИТАБЫ

“Иоаким, гәүрәйләр патшасы, Өченче ел патшалык иткән чакта, Вавилон падишасы Новохудоносор килде, камап алды Иерусалим шәһәрен. Алла гәүрәйләр падишасы Иоакимны Новохудоносорга бирде (?) һәм шулай ук Алла йортыннан өлешчә савыт-сабаларны да. Һәм ул (Новохудоносар) шушы савыт-сабаны үз Алласы йортына күчерде. Патша әйтте, хәрам агалар (евнухлар) башлыгы Асфеназга: китер аларның (гәүрәйәрнең) яшьләрен, тәннәрендә кимчелек булмаганнарын, кайсылары укырга, белемгә сәләтле, өч ел укытырсыз үзләрен, соңра падишаһ сараенда аңа хезмәт итәр өчен), ашатыгыз-эчерегез минем өстәлдән. Шулар арасында Даниил булды, аңа яңа исем куштылар-Валтасар(Балтасар)..Булды Даниил анда Кир патшаның беренче елына чаклы”.(Д.п.к. 1 баб, 1-7 21 әйтемнәр).

Минем фикеремчә, биредә бер аңлаешсыз хәл бар, ул да булса, гәүрәйләр Алласы никтер бу юлы Үз халкын якламый, ә бирә Новохудоносор кулына? Аннан, нигә кирәк Новохудоносар патшага гәүрәйр яшьләрен укытып, патша сараенда хезмәтчеләр итәргә? Аңа үз халкы җитмәгәнмени? Килмешәкләр төрле хәйлә белән үзләренә патшалардан төрле ташламалар алалар. Шуңа игътибар итик, килмешәкләр шушы ташламалар өчен үзләрен шушы патшага да, илгә дә бурычлы дип хис итми. Алар һәр чак өстәмә ташламалар таләп итә, ә үзләре шуның өчен өсләренә бернинди җаваплылык алмый. Гәүрәйләрнең "ташламалар" (льготалар) кавеме шулай итеп барлык Җир шарын биләп, хәтта Икенче Бөтендөнья сугышыннан зыян күргән "бердәнбер" кавем буларак Германиядән контрибуция дә ала алды.

"Мидиян падишасы Дарий тәхеткә утырды 62 яшьтә”.(Д.п.к.5 баб, 31 әйтем).

Димәк, ул заманда да кеше гөмере хәзергедән әллә ни аерылмаган.

“Даниил көненә өч мәртәбә гыйбадәт кылган” (Д.п.к. 6 баб, 13 әйтем).- Монысын Тәңре дине кагыйдәсе дип әйтергә мөмкин, чөнки килмешәкләр гыйбадәт ысулларын үзгәртми калдырганнар дияргә урын бар.

“Даниил аңлаган Иеремиянең күрәзәчелеген, кайда Алла әйткән; 70 ел тулар Иерусалим җимерелгәнгә... Даниил гыйбадәт кыла Алладан сорый ата-бабаларын ярлыкауны, алар Алла юлыннан бармаганнары, күп золымлар кылганнары өчен... Җабраил фәрештә³⁹ әйтте, 77 атна⁴⁰(ел?) билгеләнгән вакыт гөнаһларыгызны төзәтергә..Бел, шул вакыттан чыгар әмер Иерусалимны торгызырга, Гайсә ⁴¹ пәйгамбәргә, җиде җиделек⁴² һәм 62 җиделек(тән соң), кайтыр халык, шәһәр төзекләндерелер... 62 җиделек узгач, Гайсәне үтерерләр”.(Д.п.к. 9 баб, 1-26 әйтемнәр)

Шушы саннарны шулай санап чыгарырга була: Җидене җидегә тапкырласаң (7х7=49) ел булып чыга, ә 62 җиделек буладыр (62х7=434) ел, димәк, кирәк кушарга әле 49 елны, була

434+49=483 елдан соң Иерусалим шәһәре торгызылыр? Кызык. Биредә шуны да истә тотарга кирәк: төрки-татарда изге саналган 3, 7, 40 саннары һәм шушы саннар мәетләрне искә алу мәҗлесләре булып исәпләнәләр. Бу нәрсәгә бәйле булырга мөмкин? Бигрәк тә төрки-татарларда бәйрәмнәр ел фасылларына бәйле, ошбу хәл бер дә очраклыга охшамаган. Менә төрки-татардагы 4 бәйрәм, астрономия үзенчәлегләренә бәйле булып чыга: беренче бәйрәм — Нардуган —кышкы көннәрнең иң кыска вакытына туры килеп, күрсәтәдер иске елның бетүен һәм яңасының башланып китүен. Икенче бәйрәм — Нәүрүз — язгы көннең төн белән тигезләнү вакытына туры килә. Өченче бәйрәм — Сабантуй — менә монысы күк җисемнәренә бәйле түгел. Ул җир эшкәртү-чәчү эшләренә бәйле бердәнбер бәйрәм булып чыга. Дүртенче бәйрәм — Җыен — көзге көн белән төн тигезлеге вакытына туры килә (21-25 сентябрь). Төрки-татар календары еллар исемен төрле җанварлар, хайваннар исеме белән атый һәм 12 тапкыр кабатлана. Елга 12 ай — унике җанвар исеме белән аталган. Менә шушы изгеләштерелгән саннарны 12-гә тапкырласаң, 3х12=36 ел; 7х12=84 ел; 12х12=144ел; 40х12=480 ел килеп чыга. Менә биредә Тәүрәттәге 62х7⁴³=434+49=483 ел белән ниндидер охшашлык бар. Төрки-татарлар саны – 480, нибары 3 елга аерма? Коръәни-Кәримдә әйтелә, Алланың бер көне җирдәге бер елга тигез дип (Коран, С.? Аят ?). Димәк, Алланың елы буладыр – 365 000 җирдәге ел белән исәпләгәндә.

"Аның белән бер вакытта Ктимнән көймәләр килер”.(Д.п.к. 11 баб, 1-30 әйтемнәр).- Ктим-китим-көтим-көтәм-көткән сүзеннән килеп чыкмаганмы?

ОСИЯ ПӘЙГАМБӘР КИТАБЫ

“... Әйтте Алла Осийга: бар, хатынлыкка ал уйнашны, уйнаштан туган балалары белән, алар бик азганнар Алла юлыннан язып. Осия китте һәм алды хатынлыкка Дивалам кызы Гомерне, ул йөккә узды, тапты (бала), исемен куштылар – Изреел, тагы бер кыз тапты, исем куштылар - Лорухам⁴⁴, тагы бер ул тапты, исем куштылар - Лоам⁴⁵, чөнки сез Минем халкым түгел, Мин булмамын сезнең Аллагыз(?)”.(Ос.п.к. 1 баб, 2-9 әйтемнәр).

Үзе куша фәхишә хатынга өйләнергә, соңыннан шушы никахтан туган балаларны ятсына, алардан бизә, Минем халкым түгел дип әйтә? Ни өчен Алла бар халыклар, терекләр өчен булмыйча, тик бер кавемнең генә Алласы була ала? Тагын да кайтып шуны искәртәсе килә, бәлки бу Алла түгел, Шайтандыр? Аллаһы Тәгалә сүзендә тормый булып чыга? Ә Алла туры юлдан яздыручы түгел, киресенчә һәр вакыт әйтеп килә Миңа тугъры булыгыз, Миңа гына ышаныгыз дип, шундый юллардан соң ничек Алла сүзенә ышанасың? Монысы ислам динендә ширк дип атала, чөнки Алла сүзенә ышанмау, Аның сүзләрен икенче төрле аңлату-шәрехләү, барысы да зур гонаһ санала һәм ширк дип атала.

“Израил Аллага тугъры булмый, шуңа карамастан, Алла Тәгалә Израил халкын үз итә һәм аларга әйтә: Сез — Минем халкым”.(Ос.п.к. 2 баб, 1-14 әйтемнәр)

Менә ничек! Моңа ничек ышанырга?

“Аллагыз алардан (гәүрәйләрдән) йөз чөяр Алла юлында йөрмәгәнгә. Халыклар арасында адашып⁴⁶ йөрерләр”.(Ос.п.к. 9 баб, 17 әйтем).

Адашып түгел, алдашып, талап йөриләр һәм йөрегәннәр дип әйтергә кирәк иде дә бит!.. Шушы юлларны язу өчен алар үзләрен иң җәберләнгән халык итеп күрсәткән дә!..

ИОИЛЯ ПӘЙГАМБӘР КИТАБЫ

“Мин җыярмын барча халыкларны Иософат кырларында һәм хөкем чыгарырмын үзләренә. Минем халкым, Минем дәвамым өчен. Израил халкын башка халыклар арасына тараткан өчен”.(Иоиля.п.к. 3 баб, 2 әйтем).

Алла Үзе таратты гәүрәйләрне, ә башка халыклар гаепле булып чыга?

АМОС ПӘЙГАМБӘР КИТАБЫ

“Дәмәшкъ шәһәренең ишекләрен җимерермен һәм юк итәрмен авен даласы халкын, һәм Еденев йорты хөкемдарын, арамей халкын Кирга әсирлеккә бирермен, ди Алла”.(Ам.п.к. 1 баб, 5 әйтем.)

Ә ни өчен? Гәүрәйләр үзләреме шулай Алла исеме белән дошманнарын куркыта? Тагын да шул янау, куркыту.

АВДИЙ ПӘЙГАМБӘР КИТАБЫ

“... Сине бәләкәй халык иттем, халыклар арасында һәм син зур кимчелектә”.(Ав.п.к. 1 баб, 2 әйтем)

Гәүрәйләр белән Алла тагын да сатулашкан була. Гәүрәйләр сан ягынан күп булмыйлар, шуңа күрә, сарык ларарасында таралган бүреләр шикелле, болар да халыклар арасына таралып, алар хисабына үрчиләр, симерәләр.

ИОН ПӘЙГАМБӘР КИТАБЫ

“Һәм ул (Ион) әйтте аларга: Мин – Гәүрәй, күктәге Алланы ихтирам итәм, җирне-күкне яратканны” (Ион п.к. 1 баб, 9 әйтем).

Китап күчереп язылган, эшкәртелгәннән соң күпме вакыт бу килмешәкләр өйрәнәләр “Җитмеш Аңлатма” китабын? Башта бер төрле язылса, инде соңыннан Алла килмешәк гәүрәйләрне җитәкләп йөрүне ташлап, күккә ашкан, бу үзгәрешләр биредәге әйтемдә яңгырый. Һәм ниһаять, килмешәкләр үзләренә милли атама-исем табалар, беренче булып Иона пәйгамбәр үзен гәүрәй (ябрәй) дип атый.

“Алла кушты зур китка Ионны йотарга һәм кит йотты. Кит карынында Иона булды өч көн, өч төн..һәм Алла әйтте китка һәм кит Ионны карынныннан җиргә төшерде”.(Ион п.к. 2 баб, 1, 11 әйтем).

Ул заманнарда диңгездә кит кебек зур хайван-балык барлыгын белгәннәр белүгә, ә менә китның кеше йотарга сәләтсез икәнлеген белмәгәннәр, шуңа күрә дә мондый язма барлыка килгән, дип уйларга кала.

МИХЕЙ ПӘЙГАМБӘР КИТАБЫ

“Алла хөкем итәр халыкларны, инкяръ итәр ерак җирләрдәге кавемнәрне; һәм алар кылычларын оралга (сукага?), сөңгеләрен — уракка әйләндерерләр, халык-халыкка кылыч күтәрмәс, артык сугышка өйрәнмәсләр..һәм күп халыклар килерләр, әйтерләр; килегез, менегез Алла тауына, Якуб Алласы йортына,- һәм Ул өйрәтер безләрне Үз юлына, Аның юлыннан йөрербез, чөнки Сионнан чыгар канун һәм Алла сүзе — Иерусалимнан. Чөнки халыклар үз Аллалары артыннан йөри, ә без йөрербез Алла Тәгалә кушканча ахырга чаклы”.(Мих.п.к.4 баб, 3-5 әйтемнәр)

Шушы юллар күрсәтә Израил Алласының башка Аллалардан өстенлеген. Ни сәбәпле? Әлегә бер Аллалык фикере гәүрәйләрдә формалашып өлгермәү, алар эзләнү юлында булганга күрә?

“Кем Алла – Син, ярлыкаучы безнең гоняһларны, җинаятләрне, Син мәрхәмәтле, Үз токымыңа мәңге ачулы түгел, чөнки (Син) яратасың ярлыкарга. Син тугърылык күрсәтерсең Якубка, мәрхәмәт Ибраһимга, чөнки Син ант иткән идең безнең беренче аталарыбызга”. (Мих.п.к. 4 баб, 3-5 әйтемнәр).

Милли Алла булдыру юлында тагын да бер күренеш. Алар һич уйламыйлар, Алла ул бер һәм барча халыклар өчен бер, әмма болар үзләрен гел өскә күтәрәләр. Алла тарафыннан сайланган халык дип исбатлап. Ә ни өчен? Алла юлын бозган өченме, Аңа тиңдәшләр тапкан өченме Алла аларны сайлаган? Гәүрәйләр моның турында уйлап та тормыйлар. Алла безнеке! Һәм шуның белән эш тә беткән. Чагыштырып була тик шушы адым белән; кайчан үз мәхәббәтеңне сине сөймәгән кызга таккан тик, “мин сине сөйям, синдә мине сөй” дигәндәй. Әлбәттә, аңлашыла: Безнең галәмгә килгән килмешәкләргә үзләренең "кабатланмас һәм бердәнбер" токымнан булуларын, аермалыкларын исбатлау өчен, һәм яшерер өчен аларга чынлап-та махсус Алла кирәк. Әйтәлмиләр бит инде, без бүтән галәмнән дип.

НАУМ ПӘЙГАМБӘР КИТАБЫ

---

[1] В. Махнач “Лекции ИКВП Химера и антисистема”

[2] Урта гасырда кыпчак каласы исеме, бүгенге көндә Украина шәһәре – Харьков.